Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

Жисмоний фаоллик
 
- соғлом организмнинг 
ҳаракат қилишга бўлган турли мавжуд тўсиқларни енгишдаги табиий 
эҳтиѐжидир. Бу ѐшдаги болалар ниҳоятда серҳаракат бўладилар. Бу 
жисмоний ҳаракат боланинг атрофдаги нарсаларга қизиқиш билан 
қараѐтганлиги, уларни ўрганишга интилаѐтгани билан ҳам боғлиқдир. 
Боланинг жисмоний ва психик фаоллиги ўзаро боғлиқдир. Чунки, психик 
соғлом бола ҳаракатчан бўлади, чарчаган, сиқилган бола эса деярли ҳеч 
нарса билан қизиқмайди. 
Психик фаоллик -
бу нормал ривожланаѐтган 
боланинг атроф оламдаги предметларни, инсоний муносабатларни 
билишга нисбатан қизиқишдир. Психик фаоллик деганда, болани ўзини 
билишга нисбатан эҳтиѐжи ҳам тушунилади. Мактабга биринчи бор 
келган болада қатор қийинчиликлар юзага келади. Уларнинг, аввало, бир 
қанча мактаб қоидаларига бўйсуниши қийин кечади. Бошланғич синф 
ўқувчиси учун энг қийин қоида бу дарс вақтида жим ўтиришдир. 
Ўқитувчилар ўқувчиларнинг доимо жим ўтиришларига ҳаракат 
қилишади, лекин камҳаракатли, пассив, қуввати кам бўлган ўқувчигина 
дарс жараѐнида узоқ вақт жим ўтира олади. 

---

Биринчи синфнинг биринчи кунларидан бошлаб бола енгиши керак 
бўлган бир қанча қийинчиликларга учрайди. Бу қийинчиликлар: мактаб 
ҳаѐтини ўзлаштириш, янги кун тартибини яратиш ва унга мослашиш, у 
учун янги бўлган синф жамоасига қўшилиш, хатти-ҳаракатларини 
чегараловчи қоидаларни қабул қилиш, ўқитувчи билан муносабатларни 
ўрнатиш, оилавий муносабатларни қабул қилиш в.ҳ. Бундай вазиятларда 
катталар, яъни устоз ва ота-оналар болаларга албатта ѐрдам беришлари 
зарур. 
Биринчи бор мактабга келган бола ҳали ўзини тўлиқ англаши ва ўз 
хатти-ҳаракатларини аниқ билиши қийин. Фақат ўқитувчигина болага 
меъѐрлар қўйиши, уларнинг хатти-ҳаракатларини баҳолаши, ўз хатти-
ҳаракатларини бошқалар билан мослаштиришга шароит яратиши мумкин. 
Бошланғич синфда ўқувчилар ўқитувчи томонидан қўйиладиган янги 
талаблар ва шартларни қабул қиладилар, шунингдек уларнинг 
қоидаларига тўла амал қилишга ҳаракат қиладилар.
Ўғил болалар ва қизлар ривожланиш темпидаги ўзгаришлар сақланиб 
қолади. Қиз болалар ҳамма томондан ривожланишда ўғил болалардан 
олдинга ўтиб оладилар.