Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

Л.С.Виготский
билдиради. 
У боланинг психик ривожланишида таълим ва тарбиянинг етакчи роли 
ҳақидаги қоидани биринчи бўлиб илгари сурди. Унинг фикрича, таълим 
тараққиѐтдан олдинда боради ва уни ўз орқасидан эргаштиради.
Биринчи фикрга биноан, таълим учун имконият етгунча, ақлий жиҳатдан 
етилиш жараѐни келгунча, пассив равишда кутиб туриш лозим. 
Таълим етакчилик ролини бажаради. Иккала жараѐн бир-бири билан 
боғлиқ: ривожланиш ва таълим параллел тарзда содир бўладиган икки 
жараѐн эмас, улар бир бутун жараѐндир, деб таъкидлайдилар. Таълимсиз 
тўла ақлий ривожланиш бўлиши мумкин эмас. Таълим ривожланишга стимул 
- туртки беради, ривожланишни ўз орқасидан эргаштириб боради. Лекин 
ривожланишга стимул бўлиш билан бир вақтда таълим ўзи ривожланишга 
таянади, эришилган тараққиѐт даражасининг хусусиятларини ҳисобга олади. 
Шунингдек. Л.С. Виготскийнинг тараққиѐтнинг икки зонаси ҳақидаги 
ғояси ҳам ривожланиш жараѐнини бошқариш учун катта аҳамият касб этади. 
Л.С. Виготский бола тараққиѐтининг икки зонасини ажратиб кўрсатади: 
1.
Актуал тараққиѐт зонаси. 
2.
Яқин келажак тараққиѐт зонаси. 
Агар бола бирор ишни катталар ѐрдами билан бажара олса, бу унинг яқин 
ривожланиш даражаси, зонасидан далолат беради. Яқин келажак зонаси 
бизга боланинг эртанги кунини, ривожланишининг динамик ҳолатини 
аниқлашга ѐрдам беради. 
Агар бола топшириқни мустақил равишда бажара олса, бу унинг актуал 
тараққиѐт зонасини кўрсатади. Шу билан бирга
Л.С.Виготский
таълим-
тарбия жараѐнида бир томондан, болага кучи етмайдиган, унинг актуал 
ривожланиш даражаси ва яқин имкониятларига тўғри келмайдиган талаблар 
қўймаслик кераклигини таъкидлайди. Бошқа томондан эса, ўқитувчи бугун 
бола катталар ѐрдами билан, эртага эса мустақил тарзда бажара олишини 
билса, бола тараққиѐтини жамият талабларига мос равишда, мақсадга 
мувофиқ тарзда такомиллаштириб бориши мумкин.