“sеrvis tizimi fаоliyati аsоslаri” fаnidаn

Jozibadorlik/raqobatdagi o‘rni matritsasining tahlili

Jozibadorlik/raqobatdagi o‘rni matritsasi tahlilini eng muhim strategik natijalari kompaniya biznesini har bir turi uchun investitsion ustunliklarni baholashga tegishli bo‘ladi. Matritsaning yuqori chap qismidagi 3 ta kataklar tamoqning uzoq muddatli jozibadorligi va biznesning raqobat o‘rni/kuchlari ijobiy bo‘lgan vaziyatdagi biznes turlari investitsiyalash uchun ustuvordir
Mazkur 3 ta katakka tushib qoluvchi xo‘jalik bo‘linmalari uchun strategik maqsad bo‘lib “o‘sish va qurish”, bunda “yuqori-kuchli” (matritsaning yuqoridagi chap burchagi) katakka tushuvchi biznes investitsiya miqdorini eng yuqori talablarini taqdim etadi.
Undan keyin ustunlik bo‘yicha matritsani o‘ng yuqori burchagida diagonal bo‘yicha chapda joylashgan 3 ta yacheykada o‘rin olgan biznes turlari turadi. Mazkur biznes turlari odatda o‘rtacha afzallikka ega bo‘ladi. Ular tarmoqda o‘z o‘rnini himoya qilish va saqlash uchun barqaror qayta investitsiyalashga loyiqdir. Lekin, shu 3 ta yacheykadan biridagi biznes noodatiy jozibadorlik imkoniyatiga ega bo‘lsa, u yanada yuqori investitsion afzallikka ega bo‘ladi va yanada agressiv stratigek yondashuvdan foydalanish uchun signal oladi.
Matritsaning o‘ng tomonidagi past burchagidagi 3 ta katakda joylashgan past burchagidagi 3 ta katakda joylashgan xo‘jalik bo‘linmaslari uchun tavsiya etiladigan strategiyalar bu odatda hosilni yig‘ish yoki o‘rinni qayta tiklash uchun yaxshi potensial imkoniyat mavjud bo‘lgan o‘ta o‘ziga xos vaziyatlarda qisqartirish, bu “qayta o‘ylab ko‘rish va qayta ko‘rish”, “inqiroz”ni ba’zi strategiyasi turlaridan foydalanish bo‘shlishi mumkin.
Jozibadorlik/raqobatdagi o‘rni to‘qqiz katakli matritsani 3 ta afzallik tomoni mavjud:
Mazkur matritsa “o‘sish / ulush” matritsasiga qaraganda kuchli konseptual asosga ega.
Birinchidan, u “yuqori / past” va “kuchli / kuchsiz” tushuchalari o‘rtasida oraliq qiymtlarini joriy qiladi.
Ikkinchidan, u o‘zgaruvchan strategik qiymatlarni yanada keng to‘plamda foydalaniladi. BKG matritsasi faqatgina 2 ta ko‘rsatgichga asoslanadi: tarmoq o‘sish sur’atiga va bozorni nisbiy ulushiga to‘qqiz katakli GE matritsasi xo‘jalik bo‘linmasi raqobatdagi o‘rni / kuchlari va tarmoqni uzoq mudatli jozibadorligini baholashda ko‘pgina omillarni hisobga oladi.
Uchinchidan, to‘qqiz katakli matritsada shu narsa eng muhimki, u biznes turlari bo‘yicha korparatsiya resurslarini harakat yo‘nalishini ko‘rsatadi. Bu esa konkret afzallikka erishish va hammadan yaxshiroq harakat qilish uchun asos yaratadi.
Lekin BKG matritsasi kabi GE matritsasi o‘ziga xos strategiyalarni ishlab chiqish bo‘yicha real tavsiyalarni ta’minlamaydi; maksimum matritsa jozibadorlik raqobatdagi o‘rni matritsasi qaysi strategiyaga yo‘naltirish kerak degan savolga javob beradi: agressiv kengaytirish, ximoya va mudofaa yoki hosilni yig‘ishtirish qisqartirish. Bunday ko‘rsatma kelajakda kompaniya portfelini boshqarish uchun qimmatli hisoblanib shu bilan birga turli faoliyat turlari o‘rtasida strategik muvofiqlashtirish to‘g‘risidagi masalani e’tiborga olmaslik, mensimaslik, hamda qanday strategik yondashuvlardan va xo‘jalik bo‘linmasi darajasida qanday strategik harakatlarni amalga oshirish masalalarini e’tiborga olmaydi.
Mazkur matritsani boshqa kamchiligi bo‘lib, g‘alabaga erishishga tayyor biznes turlarni aniqlash mumkin emas, chunki ularning tarmog‘i tez o‘sish bosqichining boshlang‘ich fazasiga o‘tadi.
GENERAL ELECTRIC matrisasi asоsida biznеsni tahlil qilish
Hozirgi kunda butun dunyoda xizmat ko‘rsatish soxasidan kelayotgan daromad ulushi juda katta hisoblanadi. Shuning uchun ham dunyo miqyosida xizmatlarning soni va sifatini oshirish muxim rol o‘ynaydi. Xizmat ko‘rsatishning o‘ziga xos, ajoyib turlaridan biri bu – turizm faoliyatidir. Dunyoda xech bir davlat yo‘qki uning tarixi, tabiati, go‘zal manzaralari, qadimiy urf-odatlari, madaniyati bo‘lmasa. Har bir xududda, davlatda bu faoliyatni olib borish mumkin. Bunga eng avvalo insonlarning qiziqishi, xordiq chiqarishi, bo‘sh vaqtining yoki ortiqcha mablag‘ning ko‘pligi turtki bo‘ladi.
Turizm faoliyatining o‘zi ikkiga bo‘linadi:
1) Ichki turizm – bu bir mamlakat ichida odamlarning bir xududdan ikkinchi xududga dam olish, davolanish, sport, atrof muhitni o‘rganish kabi maqsadlarda qisqa muddatli harakatidir.
2) Tashqi turizm – eng nufuzli turistlik harakat bo‘lib, bir mamlakatga boshqa mamlakatdan kelgan turistlarni qabul qilish va boshqa mamlakatlarga turistlik xizmatlar ko‘rsatish. Tashqaridan turistlarni qabul qilish va chiqarish. Turizm faoliyati orqali iqtisodiyotning tarkibiy qismi sifatida turistlar qabul qiluvchi mamlakatga daromad, valyuta tushumi ta’minlanadi, ish bilan bandlik amalga oshiriladi.
Turizm faoliyatining ichki turizm shaklini afzalliklarini ko‘rib chiqsak

1. 
   Avvalambor mahalliy axoli soni juda ko‘pchilikni tashkil qiladi. Tashqaridan kelgan turistlardan tushadigan daromad katta va qimmat bo‘lishi mumkin lekin ichki axoli soni ko‘p arzon miqdorda xizmat ko‘rsatilsa ham son jixatidan ko‘pligi daromadning xajmini oshiradi;
   
2. 
   Mahalliy axolini o‘z xududi bilan tanishtirish, axborot berish imkoniyati mavjud.
   
3. 
   Yangi ish o‘rinlari paydo bo‘lib axolini ish bilan ta’minlanishi;
   
4. 
   Yangi turdagi marshrutlar yaratilishi, yangi turdagi turlar yaratilishi va rivojlantirish imkoniyati; va shu singari ko‘plab avzal tomonlari mavjud.
   

Ko‘plab tadqiqotlar natijasi shuni ko‘rsatmoqdaki, mahalliy axolining ko‘pincha, sog‘lomlashtirish, ekologik, egzotik va tarixiy, diniy turizga bo‘lgan ehtiyoji katta. Shu sababli ham axolining talablarini inobatga olgan xolda ichki turizmni rivojlantirishni yo‘lga qo‘yish kerak.
Ichki turimning strategiyasini aniqlab, kutilajak daromadlarni ko‘rish mumkin. Bu strategiyani aniqlashda General Electric kompaniyasi kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan “tarmoq jozibadorligi – raqobatdagi holat” matritsasi orqali aniqlash afzallik tomonlari ko‘p.
Turning o‘ziga xos afzalliklari:

1. 
   Bozorning usish surati yaxshilanadi;
   
2. 
   Tarmokning foydaliligi katta, chunki bu dam oladigan, tabiat qo‘ynida sayr kilish inson sog‘ligi va kayfiyatiga katta tasir kursatadi;
   
3. 
   Raqobat holati boshida nisbattan kam deyarli yuk bo‘ladi, chunki kupgina tur firmalar tashki turizm bilan shugullanadi;
   
4. 
   Mavsumiylik ichki turizmda deyarli bulmaydi;
   
5. 
   Faoliyat aylanuvchandir yil davomida haraktlanadi;
   
6. 
   Narxlar mahalliy axoli uchun arzanlashtirladi;
   

Turning kamchilik va xavflari:

1. 
   Atrof muhit, ijtimoiy, huquqiy va demografik omillarning xavflari;
   
2. 
   Tarmoqa kirish va chiqishda xavf xatarlarning sodir bulishi mumkinligi;
   
3. 
   Yangi raqobatchilarning paydo bulishi va kuchayishi;
   
4. 
   Istemolchilarning talabini uzgarishi;
   
5. 
   Bozorning ulushi kamayishi va boshqalar
   

Tarmoqning uzoq muddatli jozibadorligi matritsaning qo‘yidagi baholash jadvali orqali aniqlanadi