“Сервис” илмий-амалий журнал

Б.Ф. Боронов – СамИСИ мустақил изланувчиси 
 
КОРХОНАЛАР МОЛИЯВИЙ АКТИВЛАРИНИНГ ҲИСОБ 
ОБЪЕКТЛАРИ СИФАТИДАГИ ТАСНИФИЙ АСОСЛАРИ 
 
Аннотация: ушбу мақолада корхоналар молиявий активларининг моҳияти, 
уларнинг ҳисоб объектлари сифатидаги таснифий, шунингдек уларни 
корхоналар молиявий ҳисоботларида акс эттириш тартибларини қайта кўриб 
чиқиш заруратлари очиб берилган. 
Калит сўзлар: активлар, молиявий активлар, молиявий инвестициялар, тез 
ликвидли молиявий активлар, муддати узайтирилган молиявий активлар, 
шубҳали молиявий активлар, молиявий ҳисобот. 
Президентимизнинг 2017 йил 7 февралдаги 4947-сон фармони билан 
тасдиқланган «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
Ҳаракатлар стратегияси»да, шунингдек унинг асосида қабул қилинган давлат 
дастурларида белгиланган вазифаларнинг хўжалик юритувчи субъектлар 
томонидан бажарилиши жуда кўп омилларга боғлиқ. Бундай омиллар ичида 
корхоналар активлари, чунончи уларнинг молиявий активлари ўта муҳим аҳамият 
касб этади. 
Хўш, молиявий активларнинг ўзи нима? Ушбу активлар таркибига қандай 
активларни киритиш лозим? Молиявий активларни бошқарув дастаклари, 
чунончи бухгалтерия ҳисоби объектлари сифатида қандай таснифлаш ва 
тавсифлаш мақсадга мувофиқ? Республикамизда молиявий активларни 
таснифлаш ва тавсифлаш, уларни ҳисоб ва ҳисоботда акс эттиришнинг ҳозирги 
пайтда амалда бўлган тартиблари қайси жиҳатлари бўйича ахборот 
фойдаланувчилар талабларига тўлиқ жавоб бермайди? Ҳам халқаро, ҳам миллий 
даражада молиявий активлар бўйича ҳисоб ва ҳисобот тизимида қандай долзарб 
масалаларни ҳал қилиш лозим? 
Молиявий активларга оид юқорида санаб ўтилган ва бошқа долзарб 
саволларга жавоб топиш халқаро ва миллий ҳисоб таълимоти олдида турган 
муҳим вазифалардан биридир. 
Таъкидлаш жоизки, халқаро ҳисоб таълимотида «молиявий активлар» 
атамаси кенг қўлланилади. Бунинг ёрқин гувоҳи сифатида шуни таъкидлаш 
мумкинки, ҳозирги пайтда амалда бўлган қуйидаги молиявий ҳисоботнинг 
халқаро стандартлари (МҲХС- IAS, IFRS) бевосита молиявий активларнинг 
таснифи, таркибий элементлари, уларнинг тан олиниши, баҳоланиши, шунингдек 
ҳисоб ва ҳисоботларда акс эттириш тартибларига бағишланган:
* МҲХС (IFRS ) 7 "Молиявий инструментлар: ахборотни очиб бериш"; 
* МҲХС (IFRS) 9 "Молиявий инструментлар"; 
* МҲХС (IFRS) 9 "Молиявий инструментлар"га тузатишлар; 
* МҲХС (IAS) 32 "Молиявий инструментлар: ахборотларни тақдим 
этиш"; 
* МҲХС (IAS) 39 "Молиявий инструментлар: тан олиш ва баҳолаш". 
Ушбу стандартлар ва улар асосида чоп этилган махсус адабиётларда 
молиявий активларга турлича таъриф ва тавсифлар ҳам берилган. Чунончи, 
МҲХС (IAS) 32 «Молиявий инструментлар: ахборотларни тақдим этиш»да 
активларнинг ушбу турига қуйидагича таъриф ва тавсиялар берилган: