“Сервис” илмий-амалий журнал

2-расм. Товар (иш ва хизмат)ларни ишлаб чиқариш жойи бўйича муаммолар 
таснифи 
Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар бўйича маркетинг тадқиқотлари 
муаммолари бевосита ишлаб чиқаришнинг қайси бозорга мўлжалланганлиги 
билан ифодаланади. Чунки товар (иш ва хизмат)ларнинг бир қисми ички бозорга 
ва бир қисми ташқи бозорга мўлжалланган бўлиши мумкин. Бунда қанча товар 
қачон ва қаерда сотилишини аниқлаш ҳам ўзига яраша тадқиқотларни талаб 
қиладиган муаммолардир. 
Чет мамлакатларда ишлаб чиқарувчилар бўйича маркетинг тадқиқотлари 
муаммолари ҳам ўзига хос. Чунки, уларнинг ишлаб чиқариш жараёнлари 
ўзларининг талаб ва эҳтиёжини инобатга олади ва нарх ҳам биздан холи ҳолда 
Товар (иш ва 
хизмат)ларни 
ишлаб чиқариш 
жойи бўйича 
муаммолар
таснифи
Маҳаллий 
ишлаб 
чиқарувчилар 
бўйича 
Чет 
мамлакатларда 
ишлаб 
чиқарувчилар 
бўйича 
Маҳаллий ва 
чет мамлакат-
ладаги ишлаб 
чиқарувчилар 
бўйича 

---

“Сервис” илмий-амалий журнал
2018 йил 2-сон 
6 
шаклланади. Шу туфайли бир хил товар ўзимизда ва хорижда ишлаб чиқарилган 
бўлсада нархи турлича бўлиши мумкин. Энди қайси товар билан муомала қилиш 
масаласи ҳам маълум даражада муаммоларни келтириб чиқаради. 
Маҳаллий ва чет мамлакатлардаги ишлаб чиқарувчилар бўйича маркетинг 
тадқиқотлари муаммолари. Бунда юқоридаги иккита ҳолат ҳам бўлиши мумкин. 
Чунки ҳозирги пайтда ишлаб чиқарилган ва истеъмол қилаётган товар (иш ва 
хизмат)ларимизнинг бир қисми четга мўлжалланган бўлса, бир қисми четдан 
келтирилмоқда. Шу туфайли ушбу аралаш муаммоларга ҳам эътиборни 
қаратишни тақозо қилади. 
Ушбу муаммоларнинг статистик кўринишини қуйидагича ифодалаш 
мумкин: 
п 
Мж = ∑ Mi ; 
i=1 
Бунда: Мж – товар (иш ва хизмат)ларни ишлаб чиқариш жойи бўйича 
мавжуд бўлган жами муаммолар; 
Mi - товар (иш ва хизмат)ларни ишлаб чиқариш жойи бўйича мавжуд 
муаммоларнинг алоҳида i – тури; 
∑ - жамлаш белгиси; 
I – муаммонинг тури; 
п – муаммонинг умумий сони.