Sertifikatlastiriw tiykarlari

Sınaw laboratoriyalarına talaplar MYu 1596-sanlı akkreditlestiriw qaǵıydalarına qosımshalar ISO 17025:2005 Xalıq aralıq standartına áyne uqsas variantda Ózbekstan Respublikasında 2007 jıl 1 sentyabrde kiritilgen O'zDSt ISO/IEC 17025:2007 Mámleket standartında ornatılǵan. Bul talaplar akkreditlengen sınaw laboratoriyalarınıń jumısshı jaǵdayda saqlaw, akkreditlestiriw hám de onıń iskerlik ústinen inspektsiya qadaǵalawın ótkeriwge mólsherlengen.

Laboratoriyalardı akkreditlestiriwnıń sapa menejmenti bóleginde O'zDSt ISO 9001 xalıq aralıq standartın qollaw talap etilmeydi, sebebi sistemaǵa talaplar O'zDSt ISO/IEC 17025:2007 standartında belgilengen. Bunda eger laboratoriya O'zDSt ISO/IEC 17025:2007 standartı boyınsha akkreditlaǵan bolsa, sonday eken, O'zDSt ISO 9001 standartına muwapıq sapa sisteması bar.

ISO/IEC 17025 standartı laboratoriya menejment sisteması hám texnikalıq talaplarınıń jumısshı jaǵdayı uqıplıǵı dárejesin támiyinlew ushın hám shólkem iskerliginde tek izertlew jumısların ámelge asırıwda qollanilladi.

2001 jılda ISO/CASCO 25 Jumısshı toparı ISO/IEC 17025:1999 ni ISO 9001 standartın 2000 jıl basılıwına muwapıqlastırıw maqsetinde ózgertiw kiritip, 2005 jılda ISO/IEC17025 standartınıń jańa basılıwı qabıllandı.

ISO 9001:2008 talaplarına ISO/IEC 17025 ózgertirilgen standarttı laboratoriyalarda engiziwde alınatuǵın ábzallıq hám processli jantasıw múmkinshiligin asıradı. Biraq tek tolıq ózlestiriw ushın jalgiz bul standart jeterli emes.

Basqarılatuǵın hám nızamlı talaplarǵa muwapıqlıqtı ornatıw ushın standart quramı jáne onı qollanılıwı asa zárúrli jaǵday bolıwı múmkin. Olar ónimler hám processler ushın alınǵan anıq maǵlıwmatlar hám izertlewlerdi ótkeriwde ıqtıyatlılıq kerekligin támiyinlew ushın zárúr.

ISO/IEC 17025 standartınıń jańa basılıwında kóbirek atamalarǵa tiyisli bir qansha ózgertiwler kiritilgen. Mısalı, “sapa sisteması” termini “sapa menejmenti sisteması”na, sonıń menen birge, “klient” termini “qarıydar” atamasına almastırılǵan.

Standartda tómendegi kiritilgen ózgerislerdi de atap ótiw múmkin.

Hár bir xızmetker shólkemdiń menejment sisteması maqsetlerine erisiwde óz úlesin qosıwında hám de óz jumısların orınlawınıń zárúrlıǵı hám ma`nisin ańǵarıwı kerekligi haqqında aytıp ótilgen 4. 1. 5 bánt qosılǵan.

Laboratoriya ishinde anıqlanǵan hám ishki processler óz-ara iskerligine muwapıq jolǵa qoyılǵan menejment sisteması natiyjeliligin qollap-quwatlanıwı joqarı administraciyadan talap etilgen 4. 1. 6 bánt hám 4. 2. 3 bánt joqarı administraciyanıń islep shıǵılǵan, engizilgen sapa menejmenti sisteması (SMT) hám turaqlı natiyjeliligin asırıwǵa tárepdarlıǵın tastıyıqın usınıw.

Joqarı administraciyadan nızamlı hám basqarıw talapları menen bir qatarda, buyırtpashı talapları atqarılıwın atap kórsetiwdi 4. 2. 4 bánt talap etedi, 4. 2. 7 bandi bolsa joybarlaw hám engiziwde qanday da ózgerisler bolsa, menejment sisteması pútinliginde saqlanǵan bolıwı bildirilgen.

4. 10 bánt sapa salasındaǵı siyasat hám maqsetler, audit nátiyjeleri, sapa haqqındaǵı maǵlıwmatlar analizi, tuwrılawshı hám aldın alıwshı ámellerdi anıqlaw, basqarıw sistemasın waqıtında qayta kórip shıǵıwdan paydalanıp, laboratoriya SMT natiyjeliligin asırıw hám turaqlı jaqsılawdı támiyinlewdi talap etedi.

Texnikalıq talaplarǵa saldamlı zárúrli ózgertiw kiritilmegen. Ózgerisler tiykarınan menejmentke baylanıslı bolǵan talaplar bolıp tabıladı. Sol sebepli ISO/IEC 17025:1999 ǵa muwapıq shólkemlestirilgen strukturası sheńberinde dúzilgen procedura xarakteristikası jáne onı basqarıwda jańa jóneliste menejment talapların sáwlelendiriw ushın ámeldegi proceduralarǵa bir qatar ózgertiw kirgiziw kerek.

Bul standartda laboratoriyaǵa usınıs etilgen tiykarǵı talaplar onı akkreditlewda islep shıǵılǵan hám hújjetlestirilgen SMT hám de laboratoriya iskerligin basqarıw hám texnikalıq basqarıw sistemasınıń bar ekenligi bolıp esaplanadı. Laboratoriya SMT hújjetleri úsh dárejeli strukturadan ibarat bolıwı kerek: Sapa boyınsha qollanba ; Hújjetlestirilgen proceduralar ; Laboratoriyanıń texnikalıq hám yuridikalıq hújjetleri.

Sapa boyınsha qollanba ózinde laboratoriyadaǵı ámel etiwshi sapa menejmenti sisteması maqseti xarakteristikaların qamtıp alıwı kerek. Onıń quramı ISO/IEC 17025 standartı bólimleri menen muwapıq dúzilgen bolıwı kerek. Sapa boyınsha qollanba nı islep shıǵıw boyınsha usınıslar O'zRH 51-054:2003 “Ózbekstan Respublikası akkreditlestiriw sisteması. Sınaw laboratoriyalarınıń sapa boyınsha qollanbası. Islep shıǵıw boyınsha stilistik qollanba ” basshılıq hújjetinde belgilengen.

Ekinshi dárejeli hújjetlerde laboratoriyada ótkeriletuǵın jáne onıń jumısı sapasına ayriqsha tásir etiwshi barlıq processler tolıq xarakteristikalanǵan : sınawǵa jańa xızmetkerdi qoyıw, hújjetlerdi basqarıw, qabıllaw, dizimge alıw, sınaw ushın úlgini tańlaw, úlgilerdi ózgertiw, tamǵalaw hám basqada jumısshı proceduralardı ózinde bildiredi.

Úshinshi dáreje bul laboratoriyada isletiletuǵın hújjetler bolıp tabıladı. Bularǵa mısalı, sınaw protokolı tiyisli.

O'zDSt ISO/IEC 17025:2007 standartı talaplarınıń bir qansha elementleri orınlaw laboratoriya ushın qıyınshılıqlardı keltirip shıǵarıwı múmkin. Bunday qıyınshılıqlar Evropa hám MDH mámleketlerinde sınaw usılların validatlash proceduraların ótkeriwdegi túsinik hám iskerlikke jantasıw ayırmashılıqları payda bolıwı múmkin. Oǵada áhmiyetli, biraq orınlaw ushın kóbirek qıyınlaw bolǵan ólshewler anıqsızlıǵın bahalaw talapları esaplandı.

Anıqsızlıq (ólshewler anıqsızliǵı ) bul ólshew nátiyjeleri hám bahaları jayılıwınıń xarakteristikalanıwı menen baylanıslı bolǵan, yaǵnıy ólshenip atırǵan shama jeterli tiykarlaw menen jazıw múmkin bolǵan kórsetkish bolıp tabıladı. “Anıqsızlıq” termini tariypinen ol ólshew nátiyjesine muwapıq ólshewdiń muǵdarlıq anıqlıǵı hám ólshenerlik shama ma`nisi ólshew shártlerinde anıqlanǵan baha intervalı ishinde turıwına ruxsat etiliwi múmkin bolǵan isenimlilik dárejesin ańlatadı. Basqasha aytqanda, anıqsızlıq ólshewdiń muǵdarlıq tárepi bolıp, ólshenip atırǵan shamanı jáne onı ótkeriwde alınǵan yamasa ólshew nátiyjesin bahalaw qanshelik isenimli ekeni esaplanadı. Anıqsızlıqtı bahalaw birdey ólshenip atırǵan shamanı túrli ólshew nátiyjelerin yamasa etalon bahaları menen óz-ara salıstırıw múmkinshiligin beredi. Ólshew nátiyjelerine isenimlilik bolsa milliy sawdada, xalıq aralıq tovar almastırıwda hám átirap-ortalıqqa záleli sebepli qawip-qaterdi bahalawda olardıń zárúrlıǵıni salıstırıw járdeminde ornatıladı. Bul sınaw nátiyjelerin óz-ara tán alıw haqqındaǵı shártlesiwdi dúziwde sawda hám ekonomikalıq tosqınlıqlardı saplastırıwda járdem beredi.

Ámeliyatda ólshew nátiyjeleriniń anıqsızliǵı kóplegen faktorlardıń tásiri áqibetinde júzege keliwi múmkin. Olar, mısalı, ólshew usılları hám procedurası bóleginde bolatuǵın ólshenip atırǵan shamanı nadurıs anıqlanıwı, úlgilerdi nadurıs tańlaw, átirap-ortalıq sharayatınıń qolaysızlıǵı, ólshew jardeminde qollanılatuǵın qátelik, ólshew quralların kalibrlew hám salıstırıwda qollanılatuǵın standart úlgiler hám etalonlar bahalarınıń anıqsızliǵı, jaqınlasıwı hám itimallıǵı, sonıń menen birge, tosınarlı ózgerisler bolıwı múmkin.

^{Validatlash (tastıyıqlaw ) -anıq maqsetlerge paydalanıw yamasa qollanıw ushın mólsherlengen talaplardıń orınlanǵanlıǵı obiekti v dáliller keltiriw jolı menen tastıyıqlaw. (Óz DSt ISO 9000:2009 )}

Shet el akkreditlengen laboratoriyalar iskerliginiń zárúrli elementi bolıp onıń laboratoriyalarara salıstırıw sınawlarında qatnasıwı esaplanadı. Buǵan kóbirek bir qansha shet el akkreditlewshi keńseler bul sınawlarda qatnasıwı aldınǵı akkreditlestiriw proceduraları májburiy bolıp esaplanadı. Laboratoriya óziniń sınaw nátiyjelerin jámáát sınaw nátiyjeleri menen salıstırmasa, ol jaǵdayda onıń uqıplıǵıni tastıyıqlaw múmkinshiligi joq dep esaplaw múmkin. Kóplegen mámleketlerde laboratoriyalarara salıstırıw sınawları ótkeriw ushın óndiriste zárúrli sertifikatlanǵan standart úlgiler jolǵa qoyılǵan. Bunda kóp sanlı salıstırıw sınawları jáne onıń qatnasıwshısıları áyne onıń muǵdarı hám joqarı metrologik xarakteristikaları shártlesilgen.

O'zRH 51-152:2007 “Ózbekstan Respublikası akkreditlestiriw sisteması. Laboratoriyalardı akkreditlestiriwga tayarlaw boyınsha basshılıq qollanba” hújjetinde laboratoriyanıń hújjetleri strukturası xarakteristikalanǵan.

Sapa boyınsha qollanba da sapa salasındaǵı Siyasat hám hújjetlestirilgen tiykarǵı hám kómeklesiwshi proceduralarǵa siltemeleri, sonıń menen birge, sistemaǵa kiritilgen hújjetler strukturası keltirilib, ol jaǵdayda sapa menejmenti sistemasına kiritilgen processlerdiń óz-ara iskerligi xarakteristikalanǵan bolıwı kerek.

Hár bir lawazım ushın xızmetkerge jumıs tájiriybesi hám texnikalıq bilimi, maǵlıwmatı, wazıypası, minnetlemesi, huqıqı, juwapkerligi ornatılǵan lawazım jollaması kiritiledi. Sınaw yamasa ólshewlerdi ótkeriwde qatnasıwshı xızmetkerler islewi ushın qaniygelik málimlemesi hám injener-texnikalıq jumısshılar ámeldegi tártipke muwapıq attestatsiyalawdı olardı ótkeriw huqıqına attestatlanǵan bolıwı shárt.

Islerdi ótkeriw ushın qurılıs, átirap-ortalıq qáwipsizligi hám qawipsizlik talapları (temperatura, ızǵarlıq, hawanıń tazalıǵı, kórsetilgenlik, dawıs hám titirewden izolatsiyalanǵan, nurlanıwdan qorǵalǵan, magnitlı, elektrik hám basqa fizikalıq maydanlardan qorǵalǵan, elektr energiyası, suw, hawa, ıssılıq, suwıtıw hám basqalar támiynatı ) sharayatların támiyinleytuǵın hám islep shıǵarıw maydanı boyınsha muwapıq bolıwı kerek.

Átirap-ortalıq sharayatı, sınaw, ólshew hám basqa islerdi ótkeriwde sınaw nátiyjesi hám ólshew anıqlıǵına tásir etpewi kerek.

Barlıq apparatlar waqıt ótiwi menen tozıwı hám buzılıwdan qorǵalǵan bolıwı ; saqlanuvchanlıǵı, onı jumısqa jaramlılıǵın támiyinleytuǵın sharayatlarınan quram tabıwı kerek.

Hár bir sınaw apparatı hám ólshew quralı dizimge alınǵan hám muwapıq tamǵası bolıwı kerek.

Barlıq sınaw apparatları hám ólshew quralları attestatsiyalanıwı, salıstırıw hám kalibrleniwi hám de olardı remontlaw múmkinshiligi támiyinlengen bolıwı kerek.

Sınaw apparatları attestatlaw hám ólshew quralların salıstırıw Ózbekstan Mámleket ólshewler sisteması (O'zDO'T) qaǵıydaları hám qollaw hújjetlerine muwapıq ótkeriledi.

Laboratoriya úlgilerdi saqlaw hám identifikaciyalaw sistemasın islep shıǵıwı shárt. Identifikaciya laboratoriyada barlıq úlgiler xızmet múddeti dawamında saqlanadı. Bul sistema úlgiler aralasıp ketpewin kepillik beriwi kerek.

Nátiyjeler sınaw protokolında usınıs etiledi. Akkreditlengen laboratoriya basshısı sınaw nátiyjeleriniń tuwrılıǵı hám ádilligi ushın juwapkershilikti aladı hám sınaw protokolın imzalaydı.

Sertifikatlastırıw maqseti ushın sınawdı tek texnikalıq uqıplılıǵına akkreditlengen laboratoriyalar ótkeriwedi hám de bul sınawdı alıwshı sertifikatlastırıw boyınsha mekeme wákili sınaw protokolın imzalaydı.

Barlıq túrdegi ótkeriletuǵın sınawlarǵa islep shıǵılǵan protokol forması ISO/IEC 17025 ge muwapıq bolıwı hám nátiyjelerden nadurıs paydalanıw hám nadurıs túsiniwge alıp kelmewi kerek.