|
Сентябрь 2020 10-қисм
Тошкент
qilganda, natriy ham, xlor atomlari ham mavjud. ular shunchaki yangi birikma hosil qiladi halos.
dalton o‘z nazariyasini taklif qilganidan beri biz nimani bilib oldik?
qisqa javob bersak, juda ko‘p! masalan, endi biz atomlarning proton, neytron va elektronlardan
tashkil topganligi sababli bo‘linmasligini, birinchi qismida aytilganidek, bilamiz. atomning
zamonaviy surati daltonning “qattiq, massali” zarrachasidan juda farq qiladi. aslida ernest
rezerford, Xans geyger va ernest marsden tomonidan o‘tkazilgan tajribalar shuni ko‘rsatdiki,
atomlar asosan bo‘shliqdan iborat.
mass Spektrometriya tajribalari bir xil element atomlari har xil massaga ega bo‘lishi
mumkinligini ko‘rsatgandan so‘ng dalton nazariyasining ikkinchi qismini o‘zgartirish kerak
edi, chunki bitta elementning turli izotoplari uchun neytronlar soni o‘zgarishi mumkin .
ushbu ogohlantirishlarga qaramay, daltonning atom nazariyasi hali ham haqiqatdir va u
zamonaviy kimyo asoslarini tashkil etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Sh.m. mirkomilov. kimyo o‘qitish metodikasi. T.: “moliya iqtisod”. 2013.
2. m. nishonov. kimyo o‘qitish metodikasi. -T.: 2002.
39
Сентябрь 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATN USTIDA ISHLASHNING O‘QISH
SAMARADORLIGINI OSHIRISHDAGI ROLI
Mavlanova Umida Usmonqulovna
Angren shahar 22-umumiy o‘rta ta’lim maktabning
I-toifali boslang‘ich sinf o‘qituvchisi
Tel: +99894 217 98 95
Annotatsiya:
ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘qish darslarida matn ustida ishlash
ahamiyati ko‘rsatib berilgan.
Kalit so‘zlar:
boshlang‘ich sinf, o‘qish darsi, matn ustida ishlash, so‘z boyligi.
respublikamizda amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlari, islohotlar, mamlakatimiz
iqtisodiy qudrati oshib borish natijasida jamiyat ijtimoiy sohasining markaziy bo‘g‘ini hisoblangan
xalq ta’limida ham tub islohotlar ro‘y bermoqda. Zero, “...Xalq ta’limini tubdan isloh qilish,
mazkur dasturni amalga oshirish bizdan nihoyatda katta kuch, mablag‘ va imkoniyat talab
qilmoqda. lekin, istiqbolimiz, istiqlolimiz ko‘zi bilan qaraganda, ham iqtisod, ham siyosat,
ham ma’naviyat nuqtai nazaridan bu sarf-xarajatlarga nazar tashlasak, undan keladigan manfaat
har qanday xarajatlarni qoplashi va oqlashi muqarrar”. Bunda bosh lang‘ich sinflarda o‘tiladigan
o‘qish fani muhim ahamiyat kasb etadi.
o‘qish darslarida o‘quvchilar nutqini o‘stirish vositalaridan biri to‘g‘ri uyushtirilgan qayta
hikoyalashdir va unung to‘liq, qisqartirib, tanlab va ijodiy qayta hikoya qilish turlari mavjud.
o‘quvchi o‘qilgan asar mazmunini o‘qituvchi savoli yordamida aytib berishida faqat analizdan
emas, sintezdan ham foydalanadi: ayrim faktlarni o‘zaro bog‘laydi (sintezlaydi), bir-biriga
taqqoslaydi, ular yuzasidan muhokama yuritadi va xulosa chiqaradi.
o‘quvchi asarda qatnashuvchilarning xatti-harakatini qanchalik aniq ko‘z oldiga keltira olsa,
u hikoyaning asosiy mazmunini shunchalik chuqur tushunadi, shunchalik mustaqil qayta hikoya
qilib beradi. Sinfdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida va unga ma’lum bir o‘zgartirishlar kiritishda
yangi pedagogik texno logiyalardan foydalanishning samarali usullarini shakllantirish bugungi
kunda dolzarb hisoblanadi. o‘qish dasturlarida badiiy asarni tahlil qilishga ko‘proq ahamiyat
berilib, matn ustida ishlash yuzasidan xilma-xil topshiriq turlaridan, texnika vositalaridan
foydalanishga ko‘proq e’tibor berildi. Badiiy asar quyidagi muhim metodik qoidalar asosida tahlil
qilinadi: asar mazmunini tahlil qilish va to‘g‘ri, tez, ongli, ifodali o‘qish malakasini shakllantirish
bir jarayonda boradi. asarning g‘oyaviy-tematik asoslarini uning obrazlari, sujet chizig‘i, qurilish
va tasviriy vositalarini tushuntirish o‘quvchilarning shaxs sifatida umumiy kamol topishiga ,
bog‘lanishli nutqning o‘sishini ta’minlaydi. o‘quvchilarning hayotiy tajribasiga tayanish asar
mazmunini ongli idrok etishning asosi va uni tahlil qilishning zaruriy sharti hisoblanadi.
o‘qish o‘quvchilarning bilish faoliyatini aktivlashtirish va atrof muhit haqidagi bilimlarni
kengaytirish vositasi hisoblanadi. Turli janrdagi badiiy asarlar qurilishi, uslubi jihatidan o‘ziga
xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ularning o‘quvchilarga ta’siri ham har xil bo‘ladi. Tabiiyki, har
bir janrga oid asar matni lingvistik jihatdan ham o‘ziga xos xususiyatlarga ega. masalan, she’riy
asarlar matni hikoya matnidan, ertak matni she’r matnidan, ilmiy-ommabop maqola matni masal
janriga taaluqli asarlar matnidan tubdan farq qiladi. Shunga ko‘ra, turli janrdagi badiiy asarlarni
o‘qishda o‘qituvchidan unga mos usullar tanlash talab etiladi. Bu qoidalar asar ustida ishlashning
asosiy yo‘nalishini belgilaydi, shuningdek, matnni tahlil qilish jarayonida o‘quvchilar bajaradigan
topshiriqlarni va muhokama qilish uchun ularga beriladigan savollarning harakterini aniqlab
olishga yordam beradi asar tahlili jarayonida matn ustida ishlashning turli xil metodlaridan
foydalaniladi: o‘qishdan oldin, o‘qish jarayonida va o‘qishdan keyin.
Shunday qilib, badiiy asar matnini tahlil qilishda, umuman, badiiy asarlarni o‘rganishda
o‘quvchi shaxsiga kuchli ta’sir qiluvchi, ularning saviyasiga mos, bilimlarning o‘zlashtirilishini
ta’minlovchi metod va usullardan, tahlil turlaridan foydalanish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. mardanov d. maktabda kasbga yî’naltirish ishlari. -nukus. 2013.
2. internet ma’lumotlari.
40
Do'stlaringiz bilan baham: |
