Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar


-MAVZU. MANTIQ ILMINING PREDMETI, ASOSIY QONUNLARI



Download 15,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet289/452
Sana23.06.2022
Hajmi15,64 Mb.
#694917
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   ...   452
Bog'liq
0500de0e3a84008f07a8a69c740ecd021b49d24d

10-MAVZU. MANTIQ ILMINING PREDMETI, ASOSIY QONUNLARI.
TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 
141 
Mantiq jarayonini turli simvollar bilan ifodalashga intilish Arastu asarlaridayoq 
ko‘zga tashlanadi. XVI – XVII asrlarga kelib, mexaniqa va matematika fani 
rivojlanishi bilan matematik metodni mantiqqa tadbiq etish imkoniyati kengaya 
bordi. Nemis faylasufi Leybnits har xil masalalarni echishga imkon beruvchi 
mantiqiy matematik metod yaratishga intilib, mantiqni matematiklashtirishga asos 
soldi.
Mantiqiy jarayonni matematik usullar yordamida ifodalash asosan XIX asrlarga 
kelib rivojlana boshladi. Bu davrda yashagan rus olimi I. S. Poretskiy, nemis va 
ingliz olimlari J. Bul, Fure, Morgan, SHryoder kabilar o‘zlarining asarlarida bu 
masalaga oid muhim fikrlarni ilgari surishdi. Hozirgi vaqtda matematik mantiq 
metodlari fan va texnikada, kibernetikada tarjimon mashinalarda va boshqa ko‘p 
halq xo‘jaligi sohalarida qo‘llanilmoqda.
Mantiq fanining yo‘nalishlari 
Formal mantiq - fikrlashning tuzilishi va uning qonunlari haqidagi fandir. Formal 
mantiq fikrlashning rivojlanishini, uning takomillashish jarayonini o‘rganishni 
o‘zidan soqit qiladi. U fikrlashning mantiqiy tuzilishini, shaklini o‘rganadi. 
Insonning fikrlash shakli, tuzilishi turli qonunlarga asoslanadi va ularni keltirib 
ham chiqaradi. Mantiqiy shakllarni simvollar yordamida ifoda etish mumkin. 
Masalan, «Hamma ziyolilar aqliy mehnat bilan shug‘ullanadilar», «Hamma 
kapalaklar hasharotdir» degan fikrlarning mazmuni turlicha bo‘lsada, ularning 
tuzilishi, shakli bir xildir. Shuning uchun ularni «Hamma S – R dir» yoki «Hamma 
a – v dir», deb ifodalash mumkin.Formal mantiq va klassik mantiq tushunchalari 
sinonim tushunchalar bo‘lib,unda muloxazalar ikki qiymatli, ya’ni chin yoki xato 
bo‘ladi. 
Klassik mantiqdan farq qiluvchi hozirgi zamon mantig‘i turli yo‘nalishlardan 
iborat bo‘lib, ular birgalikda noklassik mantiq deb nomlanadi. 
Ko‘p ma’noli mantiq hozirgi zamon noklassik mantig‘ining bir tarmog‘i bo‘lib, 
fikrlashni «chin», «xato», «qisman chin», «qisman xato», kabi tushunchalar orqali 
ifodalaydi. Agar umumiy formal mantiqda mulohazalar ikki qiymatli (chin yoki 
xato) bo‘lsa, ko‘p ma’noli mantiqda mulohazalar uch va undan ortiq qiymatlidir. 
SHuning uchun bu mantiq «ko‘p ma’noli mantiq» deb yuritiladi. Bu mantiqda eng 
oddiy sistema uch ma’nolidir. Masalan, Siz “inson huquqlari deklaratsiyasi”ni 
bilasizmi? -degan savolga “ha”, “yo‘q”, “ozgina bilaman ” kabi javoblarni olish 
mumkin.
Induktiv mantiq (lot. Intuitio – dikqat bilan e’tibor berish, diqqat bilan kuzatish) – 
Hozirgi zamon noklassik mantig‘i tarmog‘i bo‘lib, matematik intuitsiya 
prinsiplaridan kelib chiqadi. Bu prinsiplar XX asr olimlari L. E. Brauer va A. 
Geytinglar tomonidan ishlab chiqilgan. Ma’lumki, nemis olimi Kantor ishlab 
chikqan to‘plam nazariyasi bir necha hal qilib bo‘lmaydigan paradokslarga 
uchragandan so‘ng, bu krizisdan qutilish uchun logitsizm, formalizm, 
konstruktivizm, intuitsionizm kabi oqimlar paydo bo‘ladi. Bular bunday ziddiyatni 
formal mantiq asosida hal qilishga harakat qildilar. 



Download 15,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   ...   452




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish