Семинар машғулотимиз мавзуси "Ўқувчиларни ижодий ва креатив фикрлаш масалалари" деб номладик. Аввалом бор креативлик ҳақида Креативлик лот., инг. "

Савол қачон туғилади?
I. Ўқувчида бирор нарса ҳақида шубҳа уйғондими – бўлди, савол туғилади ва ўқувчини савол беришга ундайди.
Саволларни шартли равишда қуйидаги турларга ажратиш мумкин:
Содда саволлар. Бу саволларнинг жавоби битта - қандайдир фактлар бўлиши мумкин.
Масалан, Квадрат тенглама деб қандай тенгламага айтамиз? Учбурчак нима?
Аниқлаштирувчи саволлар. қайсидир маълумотни тўғри тушунганлигини аниқлаш учун берилади.
Бу саволлар, Мен сени тўғри тушунган бўлсам, сен …шундай демоқчимисан? Яни бундай демоқчимисан? Квадрат тенгламанинг илдизлари сони фақат иккита бўладими? Шунақами? кўринишда бўлади. Бундай саволларга “Ҳа” ёки “Йўқ” деб ҳам жавоб берса бўлади.
Амалий саволлар. Назария ва амалиётни боғлайдиган саволлар.
Масалан, Чанг ютгич қандай ишлайди? Квадрат тенглама қандай ечилади?
Тушунтирувчи саволлар. Одатда. “Нега?” деган сўздан бошланади. Бу саволлар ёрдамида сабаб қидирилади.
Масалан, Нега дарахтларнинг барги кузда сарғаяди? Нега квадрат тенгламанинг илдизлари учта бўла олмайди? Бу саволлар фикрлашга мажбур қилаяпти. Агар бу саволнинг жавоби маълум бўлса, у содда саволга айланиб қолади?
Баҳоловчи саволлар. Ҳодисаларни қайсидир мезонларга кўра баҳолайдиган саволлар.
Масалан, Нега ақлли бўлиш яхши? Нега тилларни билиш юқори баҳоланади? Нега квадрат тенгсизликларни ечишнинг “оралиқлар усули” қулай?
Ижодий саволлар. Ҳали айтилмаган факт ёки фаразлар ҳақидаги савол.
Масалан, Ҳамма музликлар эриб кетса, дунё қандай ўзгарар эди? Марсга бориб қолсанг нима қилар эдинг? Дискреминант нолдан кичик бўлса ҳам квадрат тенгламанинг илдизлари бўлиши мумкинми?


Ўқувчиларни фикрлашга ундовчи саволлар турлари ва улардан самарали фойдаланиш
Ўқитувчи томонидан ўқувчиларга саволларнинг берилиши - ўқувчиларининг фикрлаш жараёнига ёрдам беради. Бу жараёнда унинг ўз фикрига эга бўлиши ва нима муҳимлигини аниқлашига кўмаклашади.
Дарсда ўринли саволларнинг берилиши, унинг жонли ўтишига ва ўқувчининг фикрлаш доирасини кенгайишига олиб келади. Шунинг учун саволлар бериш асосида ўтиладиган дарсларни такомиллаштириш жуда муҳим ҳисобланади.
③ дарс жараёнида фикрлашга ундовчи саволлар бериш
Масалан: Нега ўтхўр ҳайвонларнинг кўзи юзининг ён томонида жойлашган?
Бу ҳақда ўқитувчи ҳали ўқувчиларга ҳеч нарса айтмаган. Шу боис, бу савол ўқувчиларни фикрлашга мажбур қилаяпти?
・Ўқувчи ўзи англаб етганида, ўқитувчи ўргатганидан кўра яхшироқ эслаб қолади. Шунинг учун дарс давомида фикрлашга ундовчи саволларни ўртага ташлаб, жонли ўтиладиган дарснинг самараси яхшироқ бўлади.