Qo`zg`alon bostirildi. Yaxshi qurollangan muntazam armiyaga ibtidoiy qurollar bilan qarshi chiqqan olomonni qanday fojialar kutishi ravshan edi. Bundan tashqari, bu vaqtda Turkiston o`lkasida gubernatorlik barcha asosiy markazlarini bir-biriga bog`lab turuvchi temiryo`llar tarmog`i qurib bitkazilgan va mustabid hokimiyat ma'murlari katta miqdordagi qo`shinlarni o`lkaning turli hududlariga bemalol ko`chira olar edi.
Shunday bo`lsa-da, qo`zg`alon izsiz ketmadi. U dehqonlarga, shahar mehnatkashlariga kurash sari yo'1 ko`rsatdi va o`n minglab odamlarni mustabid hokimiyatga qarshi faol kurashga otlantirdi. Oradan bir yil o`tib, 1899-yil 20iyunda Farg`ona vodiysida yangi qo`zg`alon boshlandi. Turkiston o`lkasi Rossiya imperiyasining eng isyonkor va itoatsiz o`lkalaridan biriga aylanib bordi.
XIX асрнинг 70-90 йилларида Туркистон ўлкасида халқ ҳаракатларининг сабаб ва оқибатлари
|
1878 йил “Етим хонлар” қўзғолони
|
Туркистон ўлкасидаги бошқа қўзғолонлар мисолида
|
Бир-бирига ўхшаш томонлари:
Yetimxon qo’zg’aloni ham mustamlakachilik zulmiga qarshi bo’lib o’tgan bundan tashqari bu qo’zg’alon asosan raslarga qarshi qaratilgan
|
Бир-бирига ўхшаш томонлари:
O’lkadagi barcho qo’zg’alonlarning sababi mustamlakachilik zulmiga qarshi qaratilgan bundan tashqari qo’zg’alonda tabaqalarnig deyarli barcha turlari ishtirok etgan
|
Бир-биридан фарқли ёки зид томонлари:
Yetimxon qo’zg’alonidan oddi tabaqa ko’p qatnashgan asosan dehqonlar va xunarmandlar l
|
Бир-биридан фарқли ёки зид томонлари:
Milliy ozodlik harakatlarini bazilari ko’proq davom etganligi va tabaqani barcha turi ishtirok etgan bazilarida. lekin hammasidaham emas farqli jihati shunda bazi qo’zg’alonlar hokimyat yoki viloyat hokimlarining yo’l qo’ygan hatoli oqibati
|
Бошланиш сабаблари ва омиллари:
Ruslarning andijon halqiga zulmi Ayniqsa mingtepadagi nohaqliklar uchun
|
Бошланиш сабаблари ва омиллари:
Hokimyat uchun kurash, halqqa qilingan nohaqlik, qabristonlarning yopilishi, mardikorlikka safarbarlik, urushni boshlanganidan so’nh odam to’plash masalalari. Samarqand qo’zg’alonining sababi Samarqand harbiy gubernatori tomonidan harbi buyrokratiya tuzilishi, Mehnatgash aholi mahalliy amaldorlar tomonidan ezilishi va podsho mamuryati tomonidan ezilishi sabab bo’lgan
|
Қайси ҳудудларни қамраб олган:
Andijon hududida
|
Қайси ҳудудларни қамраб олган:
Qo’qon Samarqand jizzax Xo’jant Toshkent , Faeg’ona vodiysi
|
Қўзғолончиларга кимлар бошчилик қилганилиган:
Yetimhon
|
Қўзғолончиларга кимлар бошчилик қилганилиган:
Inog’omxoja o’ldirildi yoki surgunga uchradi.
Po’latxon Marg’ilonda .
Abdurahmon Oftobochi Dukchi Eshon
Qurbonjon Dotxox
Abdullabek
|
Мақсади:
Milliy ozodlikka erishish
|
Мақсади:
Milliy ozodlikka erishish nohaqliklarga chek qo’yish o’lkani tub aholi idora etishiga imkon yaratish
|
Қўзғолоннинг бориши ва давомийлиги:
Qo’zg’alon uzoqqa cho’zilmadi va rus tuzimi ularni bostirdi
|
Қўзғолоннинг бориши ва давомийлиги:
Hammasining borishi davomiyliga sabab turli joylarda birin ketinlikda bo’lganligi shu aniq sabab va ruslarni harbi atryadlari ularni bo’ysundirishga uringani va ularni taqib ostiga olgani bundan so’ng qo’zg’alanonchilarga yangi rejalar kerakligi yoki tog’larga qochib yangi harakatlarga tayyorgarlik ko’rishi
|
Қўзғолон бостирилиши (қачон, қандай, ким томонидан?):
Qo‘zg‘alonni 1878 yilda rus mustamlakaci kuchlari bostiradi
|
Қўзғолон бостирилиши (қачон, қандай, ким томонидан?):
Po’latxon qo’zg’aloni bilan Kaufman kurashdi qozg’alonchilarning kuchlari tenh kelmadi mag’lubiyatga uchradi Po’latxon Marg’ilonda dorga osildi 1876-yil 1- martda.
Toshkeny qo’zg’alonini Grodekov Bo’ysundirdi 1892- yilda Qo’zg’alonchilardan 60 kishi sudga berildi, 3 kishi o’limga hokum qilindiva 20 kishi turli muddatlar bilan o’limga hokum qilindi.
|
Қўзғолончиларнниг жазоланиши:
Yetimhon va uninhg tarafdorlari o’ldirildi
|
Қўзғолончиларнниг жазоланиши:
Po’latxon dorga osildi
Inog’omxoja ham o’dirildi
60 kishi sudga berildi 3 tasi o’lim jazosi 20 kishi turli muddatlarga qmaldi ( Toshkent qo’zg’aloni), Dukshi eshonham o’ldirildi
Abdullabekva Qurbonjon dodhohlar omon qoldi
|
Оқибатлари ва натижалари:
Mustabit tuzimga yana bir bir bor xalqning noroziliklariga va cheklovlariga qarshi halqni manaviy g’oyalar qamrab oldi lekn mustabit tuzum jazo choralarini kuchaytirdi
|
Оқибатлари ва натижалари:
Oqibatlari o’lkadagi keng miqyosli harakatlar avj olishiga olib keldi lekn Ruslar tomonidan jazo choralari kuchaytirildi
|
Хулоса:
Xulosa Andijon qo’zg’aloni o’ziga yarasha qo’zg’alonlardan biri asosan rus hukumati siyosatlariga qarshi qaratilgan siyosatlardan bi hisoblanadi buni hamma bilsa kere chunki bu xududda 2 chi qo’zg’alonni bo’lishi bundan misol bo’ladiki xalqning huquqlari ayoovsiz poymol qilingan bundan tashqari qo’zg’alon oddi xalqni manfatlari ko’zlanganligini ko’rishimiz mumkundur. Lekn qo’zg’alon boshliqlari ayovsiz o’lim jazosiga hokum qilingan bu bilan mustamlakachi hukumat qo’zg’alonni qandey tugashini ko’rsatmoqchi bo’lgan lekn natijaga erishaolmagan.
|
Хулоса:
Xulosa qilib etganda o’lkadagi milliy ozodlik qo’zg’aloni Deyarli keng qamrovli mustabit tuzum mardikorlik va front uchun safarbarliklarda qo’yilgan nohaqliklar oqibati yuzasidan vujudga kelganligini ko’rish mumkun bazan esa malum bir hududlarga ruslarning bostirib kirishlari oqibatida halq qo’zg’alonlarini ko’rishimiz mumkun, lekin barcha qo’zg’alonlar chorizm uchun nafratni yuzaga keltirgan bo’lsa ajab emas lekin shuni takidlash kerakki chorizimham qo’zg’alonlarni ommalashmasdan bostirishga harakat qilgan agar yuqori darajadagi keng qamrovli bo’sa ularning o’zlari ham bilishgan to’htatishning ilojisi yo’qligini.
|
|
