Семинар машғулот топшириқлар

Qo'qon xoni Xudoyorxonning nabirasi. Po'latxon qo'zg'olonining yirik ishtirokchisi. 1875-yil bahorida Qorategin atroflarida harakat qilib qo'zg'olonda ishtirok etgan.


Nazarbek

	Қурбонжон додхох	Qurbonjon Mamatqizi’ olay malikasi 1811- yil O’sh yaqinidagi mamat qishlog’ida tavallud topgan. 1907 – yil vafot etgan Chor rassiyasi mustamlakachilik zulmiga qarshi ko’tarilgan qo’zg’alon rahbari Qo’qon honligi vaziri olimbek dothohning hasanbo’y o’g’lining 63- rafiqasi Qo’qon xonligi harbiy sarkardasi Qashqardan qaytishda unga uylangach Qurbonjon dodhohni xon saroyiga olib kelib nodira begim bilan tanishtiriladi 1833- yil. Nodirabegm va uvaysilarning oldida Qurbonjon dodhohning dunyoqarashi anchayin shakillanadi. Qurbonjon dodhoh 5 o’g’il 2 qizning onasi bo’lgan Eri olimbrk dodhoh o’ldirilgach malim bir muddat Andijon hokimi vazifasini bajargan Qurbonjon Dodhoh. U oloy malikasi sifatida nom chiqaradi. Buxoro amiri Muzaffarxon Qurbonjonga dovyurak jasur bo’lganligi uchun dodhoh unvonini bergan. Amir yordamida tahtni egallagan Xudayorxon Qurbonjon dodhohni oloy yerlarini hokimi etib tayyorlaydi. Qurbonjon dodthoh bilan Qashxar dagi uyg’urlar hukumdori yoqubbek o’rtasida yahshi munosabat o’rnatilgan.
	Абдуллабек	Abdulla bek oloy malikasining to’ng’ich o’g’li xisoblanadi. Xudayorxon 1865- yilda taxtga kelgach Abdullabekni o’sh shahri hukumdori etib tayyorlaydi. Abdullabek va ukalari Po’latxon qo’zg’aloniga qo’shilib mustabit tuzum uchun va xon kokimyatida ro’y bergan tubanliklar uchun kurashadilar buni inkor etmagan holda po’latxon qo’zg’aloni bostirilgach oloy o’lkasida yana yangi qo’zg’alon boshlanadi yani oloy malikasi qo’zg’aloni xisoblanadi. Skovbelov hujumidan so’ng Abdullabek o’z yigitlari bilan Qizilort dovoni tomonga chekinb pomir tog’lariga chiqib ketadi. Abdullabek 2 ming kishilik qo’shin bilan O’shdan 40 chaqrim naridagi shoti degan joyda pistirmada poylab yotadi hatto ruslarni oloyga kirishiga yo’l qo’ymaydi. 1876- yil 31- iyulda Vetkenshteyn bilan jang bo’lib o’tadi abdullabek bilan abdullabek cheknib pomirga ketishiga majbur bo’ladi.
	М.Е.Ионов	Farg‘ona viloyati harbiy gubernatori M.D. Skobelev O‘sh tumani hokimi M.Ye.Ionov vositachiligida Qurbonjon dodxoh bilan muzokaralar o‘tkazishga harakat qilgan. Ammo, M.Ye.Ionov qabul qilinmaydi. Muzokaralarda shaxsan general M.D. Skobelevning ishtirok etilishi talab qilinadi. Natijada general M.D. Skobelev bilan Qurbonjon dodxoh Oloyda shaxsan uchrashgan va o‘rtada sulh tuzilib, Rossiya imperiyasi hukumatiga ko‘rsatayotgan qurolli qarshilik to‘xtatiladi.
	Н. О. Розенбах	Nikolay Ottonovich Rozenbah Turkiston general gubernatori (01.02.1884- 28.10.1889.) Uboshlang’ich maktablar rus tuzem tarmog’lari yaratish loyixasini ishlab chiqqan. Uning sharofati bilab birinchi tus tuzem maktabi ochildi bu maktab 1884 yilda Toshkentda faoliyat ko’rsata boshladi Aynana uning gubernatoelik davrida Farg’ona o’lkasida mustabit tuzum uchun qo’zg’alon ko’tariladi 1885- yilda Darveshxon boshchiligida Rozenbah Harbiy vazirga shundey deudi o’sha payitda harbiy vazir P.C. Varnovskiy edi qo’zgalonchilarning qo’zg’alonlari turli joylarda vaqtida amalga oshirishi ular hechqanday o’girliklarni amalga oshirmasdan o’kada keng yoyilgani mavjud tuzumga qaratilgan amalda yomon qurollangan oz sonli bo’lishlariga qaramasdan harakat boshlashlari o’lkada jiddiy tartibsizliklar keltirib chiqardi deb yozadi o’zini kundaligida.
	Дарвешхон	Darveshxon qo’zg’aloni 1885- yilda bo’lib o’tgan.farg’ona hukumatida mustamlakachilik zulmiga qarshi ko’tatilgan qo’zg’alonlardan biri hisoblanadi. Hullas hamma qo’zg’alonga tayyorgarlik qila boshlaydi ung Darveshxon rahbar qilib saylanadi. Darveshxon qo’zg’alonchilar bilan birgalikda yangi Marg’ulon Andijon Qo’qon hududlarini bog’lab turuvchi aloqa kabellarini uzib tashlaydi. Darveshxon qo’zg’alonining ko’lami juda kengayib ketti asaka .O’sh , shahrihon va oltin ko’l aholisi va hudud ham uni ixtiyoriga o’ta boshladi. Darveshxon qo’zg’alonini bostirishga Andijon uyezdi boshlig’I Bryanovga topshirildi unga qo’shib o’sh uyezdining boshlig’I podpalkonik Deybner va uning yordamchisi gilishanovskiylar birlashgan kuchlari harakat boshlagan. Darveshxon bilan Bryanov boshchiligidagi kuchlar 1885- yil 17 – avgustda to’qnashadilar. Ayni payitda Kutilmaganda qilingan xujumdan Darveshxon yengiladi, shundan song u Namangan tog’larida 800 askar yig’ishga muvofaq bo’ladi
	Абдумўмин
	Иноғомхўжа	Toshkentning eski shahar qismida kotta oqsoqollik lavozimiga saylangan shahs g’yratli Inog’omxo’ja Umrixo’jayev Shahar hokimi bo’lmish putinsevga bo’ysungan va uning ishonchini qozonib o’lka rahbaryatining birnecha mukofatlariga sazovor bo’lgan Shahar aholisidan kotta obro’ga ega bo’lgan shahs xisoblanadi. Uninh tomiga ikki marotaba ariza tushganligi aytib o’tiladi. Ulardan biri o’zi fosh qilib surgun qilgan shahsdan bo’lgan. Ikkinchi ariza Chimkent uyezdidagi bir qozoqdan olingan. Bu kishining yozishicha pista ko’mir bilan savdo qiluvchi odamlardan pora olganligi aytib o’tiladi. Viloyat harbiy boshlig’I bu malumotni tekshirmay 1892- yili uni ishdan oladi. Uning o’rniga shayhontohur oqsoqoli MUhammadyoqubni tayyorlaydi. Natijada Inog’omxo’janing tarafdorlari Muhammadyoqubdan ko’ngli to’lme ularga qarshi norozilik harakatlarini boshlaydi
	Муҳаммадёқуб	Dastavval Shayhontohur oqsoqoli, so'ng, Toshkentning eski shahar oqsoqoli vazifalarni bajaragan. Mirshab Axmadxo‘ja katta oqsaqol Muhammadyoqubga vafot etganlar vrach ko‘rigidan o‘tmasdan dafn etildi, degan ma’lumotni beradi. Shu vaqt orasida olomon ichida bosh oqsaqolning buyrug‘iga binoan murdalarni vrach tekshirishi uchun qabrdan kavlab olinadi degan mishmish ham tarqaydi. Bu xalqning g‘azabini uyg‘otib, qo‘zg‘olon tezlashib, Olomon avval Muhammadyoqubning uyiga boradi, u yerdan uni topa olmagach, shahar mahkamasi tomon yo‘l oladi. Huddi shu vaqtda Muhammadyoqub Putinsevga shaharda vafot etganlarni vrach ruhsatisiz umumiy qabristonga ko‘milgani haqida ma’lumot berib turardi. Putinsev esa bu haqida akt tuzishni buyurib, Muhammadyoqub va mirshablar bilan ko‘chaga chiqadi va xalq bilan uchrashish maqsadida izvoshga o‘tirib Voronsov xiyobonida uchrashadi. Xalq Putinsevga qarab katta oqsoqol ustidan arz qilishga kelayotganini aytadi, oqsoqol esa qamchisini ko‘tarib xalqqa do‘q qilgan vaqtda xalq uni toshbo‘ron qila boshlaydi, u qo‘rqib ketib yangi shaharga qochadi va otini ko‘chada qoldirib shahar boshlig‘i boshqarmasi kotibining uyida yashirinadi. Putinsev xalqdan Muhammadyoqubning aybi nima deb so‘raganda, olomon unga “oqsoqol murdalarni dafn qilishga ruxsat bermayotir, ariqlardagi suvlarni zaharlashda vrachlarga ko‘mak berayapdi”, deb javob beradilar va oqsoqolni topib berishini, agar topib bermasa, uni ham o‘ldirishlarini aytib o‘tadilar.
	Шарифхўжа	Shayxontoxur qozisi. Sharifxo‘ja vaboga qarshi qanday choralar ko‘rilayotganligini barcha mish-mishlar noto‘g‘ri ekanligini aytib o‘tadi. Bir so'z bilan aytganda, Sharifxo‘ja mustamlakachi ruslarning ittifoqchisi va homiysi edi.
	И.Е.Рейенбат	Sirdaryo viloyat prokurori. I.Ye.Reyenbat Grodekovni qonunni buzishda ayblab, uning o‘ziga va general – gubernatorga tushuntirish xatlarini bir necha marotaba yozdirib oladi. U Vabo qo‘zg‘olonga daxldor bo‘lmagan kishilarni xibsga ololmasligini yoki ushlab turolmasligini bayon qilib, o‘z fikrida qattiq turib oladi.
	Гродеков	Grodekov o‘zining Turkiston general – guberanatoriga yozgan maktubida ruslarni bo‘lajak xavflardan saqlash va qo‘zg‘olon ko‘targani uchun bir butun shahar aholisini jazolash maqsadida O‘rdadan Eski Jo‘vaga va Jome’ masjidigacha ulanadigan ikkita katta ko‘chani ular ixtiyoriga berishni so‘raydi va Eski shaharni boshqarish rus amaldorlarining qo‘liga o‘tkaziladi.Grodekov imkoni boricha qo‘zg‘olonning sababini mahalliy yuqori tabaqa vakillariga yo‘yish va imkoni boricha ularni ko‘p qamash va jazolash uchun hech narsadan toymaydi. Ammo Sirdaryo viloyat prokurori I.Ye.Reyenbat Grodekovni qonunni buzishda ayblab, uning o‘ziga va general – gubernatorga tushuntirish xatlarini bir necha marotaba yozdirib oladi. Grodekov bunga qarshi chiqadi va “bir necha o‘n kishi, ikki- uch eshon va Inog‘omxo‘ja jazolansalar biz dunyo oldida sharmanda bo‘lamiz”, deb aytsada hatto Inog‘omxo‘janing aybini topish uchun bir necha kishi so‘roq qilinganda ham uni ayblovchi ma’lumotlar topa olmaydilar.
	Фозилбек Отабек ўғли	Muhammad Fozilbek Otabek qozi o‘g‘li (1879-1937) — “Robinzon Kruzo” asarini 1911 yilda o‘zbek tiliga tarjima qilgan va “Dukchi Eshon voqeasi” (1927), “Mufassal tarixi Farg‘ona” (1916) asarlari muallifi, shoir, adib, tarixchi, jurnalist, tarjimon, xattot, rassom, fotograf, agronom, seleksioner olim bo‘lgan. Andijonda 1886 yilda ochilgan rus-tuzem maktabida o‘qib, birinchilardan bo‘lib rus tilini o‘rgangan. Fozilbek o‘nga yaqin tillarni bilgan, rus va jahon adabiyotidan ilk tarjimalarni amalga oshirgan. Rossiya Qishloq xo‘jalik akademiyasida o‘qigan kezlari Lenin vafoti munosabati bilan Moskvaga tashrif buyurgan Afg‘oniston amiri Amonulloxonga tarjimonlik qilgan (1924). Minnatdorchilik sifatida amir unga oltin xanjar sovg‘a qilgan ekan.
	Мухаммад Али Эшон	Muhammadali xalfa sobir oʻgʻli, Dukchi eshon, Madali eshon (1856, Fargʻona viloyati Chimyon qishlogʻi — 1898.12.6, Andijon) — Andijan qoʻzgʻoloninng rahbari. Oʻrta hol dehqon va hunarmand Muhammad Sobir xalfa oilasida tugʻilgan. Ajdodlari asli qashqarlik boʻlgan. 10 yoshlarida ota-onasi bilan Mingtepa (hozirgi Andijon viloyati Marhamash tumani hududi) yaqinidagi Tojik qishlogʻiga koʻchib kelishgan. Muhammadali xalfa Sobir oʻgʻliS.oʻ. mustaqil oʻqib, islom ilmini, arab va fors tillarini oʻrgangan. 1876-yilda akasi Muhammadsoqi bilan Poytugʻda yashovchi nufuzli ulamo Sultonxon toʻra eshon xizmatiga kirib, uning eng yaqin shogirdiga aylangan. Paxsakashlik va duk (yik)chilik bilan shugʻullangan, tabiblik ham qilgan. 1886—88 yillarda u Makkaga borib, haj amalini bajargan. Turkiy tilda "Ibrat ulgʻofiliyn" ("Gʻofillar uchun ibrat kitobi") asarini yozgan. Asar pandnasihat tarzida boʻlib, tasavvuf gʻoyalari targʻib qilingan. Muhammadali xalfa Sobir oʻgʻliS.oʻ. Asaka, Shahrixon, Margʻilon, Oʻsh aholisi, xususan, chorvador qavmlar oʻrtasida obroʻ-eʼtiborli boʻlgan. Bu vaqtda uning minglab muridlari bor edi. 1879-yilda u turk sultoni Abdulhamid II ga maktub yozib, Fargʻona vodiysida Rossiya imperiyasi yuritgan mustamlakachilik siyosatini qoralaydi va diplomatik yoʻllar orqali Rossiya imperatori Nikolay II ga taʼsir qilishini soʻraydi.
	С.М. Духовский	Sergey Duxovskiy 1838 yil 7 oktyabrda tug'ilgan. 1-kadet korpusining o'quvchisi , u 1855 yil 11 iyunda hayot gvardiyasi ot granadier polkida praporşist sifatida ozod qilingan . Nikolaev muhandislik akademiyasini va Bosh shtabning Nikolaev akademiyasini kichik kumush medal bilan tamomlagan . 1859 yil 30 avgustda leytenant unvoniga ko'tarildi . 1862 yildan boshlab u Kavkaz armiyasining shtab-kvartirasiga tayinlandi va Kavkaz urushining yakuniy bosqichida (Qora dengiz operatsiyalari teatrida) qatnashdi. 1864-yilda kapitan (13-yanvar) lavozimiga koʻtarilib, qilich va kamon bilan 4-darajali Muqaddas Vladimir ordeni bilan taqdirlangan (1864-yil 2-aprel). 1865 yil 14 aprelda G'arbiy Kavkazni bosib olish paytidagi farqi uchun unga podpolkovnik unvoni berildi . 1867 yil 16 aprelda Duxovskiy polkovnik unvonini oldi va Kuban viloyati shtab boshlig'i lavozimini egalladi ; 1869 yil 17 martda Sankt-Peterburg ordeni oldi. Anna 2-darajali. 1870 yil 2 noyabrdan 1872 yil 26 fevralgacha u Kavkaz harbiy okrugi shtab boshlig'ining yordamchisi bo'lgan . 1873 yil 21 oktyabrda Duxovskiyga general-mayor unvoni berildi . 1872 yildan u Kavkaz armiyasining bosh qo'mondoni ixtiyorida edi va unga Kavkaz teatrida Turkiya bilan urush rejasini ishlab chiqish topshirildi [1] ; Ushbu ishni a'lo darajada bajarganligi uchun 1876 yil 30 avgustda u Sankt-Peterburg ordeni bilan taqdirlangan.