Selluloza ishlab chiqarish texnologiyasi

Payrahalarni qozonga joylash.
Payrahalar qozonga uning ustki 
qismiga o‘rnatilgan voronka yoki transportyor yordamida yuklanadi, 
so‘ngra zichlanadi. Bunkerning pastki qismida payrahalar bir tekis 
joylashishi uchun maxsus tebratkich qurilma o‘rnatilgan. Payrahalar 
zich joylashsa qozonning ish unumdorligi ortadi. Qozonning 1 m
3
sig‘imiga o‘rtacha 0,35 m
3
payraha joylashsa, zichlanganda 0,5 m
3 
payraha ketadi. Payraha zich joylashgan sari suyuqlikning aylanishi 
kamayadi.
Qozonni pishirish eritmasi bilan to‘ldirish.
Qozonga 
payrahalar joylashtirilgach, 20–30 min
 
davomida nasos yorda mida 
kislota eritmasi quyuladi. O‘rtacha 1 m
3
payrahali qozonga 620–
700
l 
kislota eritmasi ketadi.
Payrahalarni kislota eritmasi bilan qisman shimdirishdan
maqsad – selluloza tarkibidagi yo‘ldosh moddalar bilan kislotani 
reaksiyaga kirishtirilishidir. Payrahaga kislotani tez shimdirib 
bo‘lmaydi, chunki uning g‘ovak qismidagi havo bunga to‘sqinlik 

---

17
qiladi. Shimdirish jarayonida temperatura 240 
o
C dan oshmasligi 
lozim. Shimdirish jarayonini sekinlashtiruvchi omillardan biri 
payra halarning namligidir. Nam payrahalarga shimdiriladigan kis-
lota kuchliroq bo‘lishi kerak.
Damlash.
Sellulozani sulfit usulida pishirganda uning tarkibidagi 
lignin va gemiselluloza chiqarib yuboriladi. Pishirish jarayonining 
boshlangich davrida payrahalar kislota bilan shimdiriladi. Bunda 
kimyoviy reaksiya – lignin bilan sulfit kislota va uning tuzlari 
reaksiyaga kirishib, qattiq ligninsulfon kislota va uning tuzini hosil 
qiladi. Temperatura 110–115
o
C ga yetganda reaksiya tezligi ortadi. 
Temperatura yana oshirilsa, qattiq ligninsulfon kislota va uning tuzlari 
eriydi. Pishirish jarayonida ligninsulfon kislota to‘liq erib eritma 
holatiga o‘tadi. Damlash vaqti 105–110
o
C da 1,5–3 soat davom etadi.