Scientific progress volume ǀ issue ǀ

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. 
Bozor iqtisodiyotida, 50-
yillarning oʻrtalariga kelib, xarajatlarni kamaytirish va 
baʼzi funksional sohalarda xususiy echimlar tufayli kompaniyaning oʻsish zaxiralari 
allaqachon tugagan edi. Bunday zaxiralarni qidirish ishlab chiqarish, taʼminot va 
tarqatish sohasidagi integratsiya jarayonlarida boshlandi. Shu vaqtdan boshlab logistika 
davri boshlanadi. 1950-
yillarning oʻrtalaridan 1970
-
yillarga qadar boʻlgan davrni Gʻarb 
ekspertlari logistikani konseptuallashtirish (shakllantirish) davri deb atashgan. 
Iqtisodiyotda logistika taqsimot sohasidan boshlandi. Sotish xarajatlari, 
mutaxassislarning fikriga koʻra, tovar narxining yarmi. Xarajatlar markazining ishlab 
chiqarishdan taqsimotga oʻtishi taqsimot amaliyoti va nazariyasini oʻzgartirishni talab 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 
ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 902
qildi. Amalda, 
bu savdo funksiyalarini birlashtirishga va yangi yoʻnalish –
mahsulotlarning jismoniy taqsimlanishini shakllantirishga olib keldi. Nazariy asos 
jismoniy taqsimotdagi umumiy xarajatlar tushunchasi boʻlib, uning maʼnosi ularni 
minimallashtirish uchun taqsimotdagi xarajatlarni qayta guruhlash imkoniyati edi.[5] 
Logistika rivojlanishining birinchi bosqichi toʻgʻrisida olimlar oʻrtasida kelishmovchilik 
yoʻq. Biroq, 70
-
yillarga toʻgʻri keladigan ikkinchi bosqichga turli xil yondashuvlar 
mavjud. Shulardan biri, Gadjinskiy A. M. logistika rivojlanishining ushbu bosqichida 
ishlab chiqarishning oʻzi integratsiya jarayoniga qoʻshildi deb hisoblaydi. Mirotin L. B. 
va Sergeev V. I. taʼkidlashicha, xaridlar sohasini jismoniy taqsimlash va materiallarni 
boshqarish asosida biznes-logistika tushunchasi rivojlanib, ishlab chiqarishni boshqarish 
sanoat logistikasiga aylantirilmoqda [4
]. Ulardan farqli oʻlaroq, biz jismoniy taqsimot 
sohasida logistika rivojlangandan soʻng, taʼminot sohasida, shuningdek sanoat 
logistikasi shaklida ishlab chiqarish sohasida logistika parallel va mustaqil ravishda 
rivojlanmoqda deb hisoblaymiz. Logistikaning fragmentar rivojlanishi mavjud va bu 
davrni 1920 - 1950 [3] davri emas, balki parchalanish davri deb atash kerak. Mantiqan, 
taʼminot va sotishni bir butunga birlashtirish, ular oʻrtasidagi bogʻliqlik –
ishlab 
chiqarishni hisobga olmaslik mumkin emas.
Rivojlanishining uchinchi bosqichida logistika etuklik bosqichiga etadi. 
Adabiyotlarda bu bosqich logistik yoki integratsion boʻlmagan davr deb ataladi (1980
-
1990) [1]. Ushbu bosqichda barcha logistika qismlari (fizik taqsimot, taʼminotni 
boshqarish va sanoat logistikasi) yagona logistika zanjiriga birlashtirilgan va korxona 
darajasida mikro logistika tizimi shakllangan. Mikrologistika alohida oqim 
jarayonlarining integratsiyasi muammosi paydo boʻlgan paytdan boshlanadi va 
korxonada logistika tizimi shakllanganda etuklik bosqichiga yetadi. 
Olimlar orasida Mikrologistika haqida nisbatan yaxshi fikr mavjud, uni 
makrologistika haqida aytish mumkin emas. Logistika boʻyicha kitob muallifi A. M. 
Gadjinskiy shunday yozadi:" makrologik tizim-bu mamlakatning turli mintaqalarida 
yoki turli mamlakatlarda joylashgan sanoat korxonalari va tashkilotlarini, turli 
boʻlimlarning vositachilik, savdo va transport tashkilotlarini qamrab oladigan yirik 
moddiy oqimlarni boshqarish tizimi " [2]. Bu aniq emas, ammo makrologik tizimning 
mintaqadagi korxonalarni birlashtirishiga nima toʻsqinlik 
qiladi? Mikro logistik 
zanjirlarga kompaniya ichidagi oqim jarayonlari ishtirokchilari kiradi va makrologik 
zanjirlar turli hududiy subyektlarning ishtirokchilarini birlashtiradi.