Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 393
Ижтимоий
-
гуманитар фанлар ижтимоий ҳаёт қонуниятлари, қадриятлар,
субъектларнинг мотивларини тадқиқ этади
. 
Ижтимоий
-
гуманитар тафаккурнинг 
предмети —
инсоннинг турли
шакллардаги фаолият соҳаларини ўрганишдан 
иборат
. 
Бошқача қилиб айтганда
, 
ушбу
предмет —
ижтимоий
реаллик бўлиб
, 
у 
(
табиий борлиқдан фарқли равишда
) 
инсон фаолиятидан ташқарида амал қила 
олмайди
. 
Ижтимоий
-
гуманитар фанлар предмети инсоният олами, умумий ижтимоий 
қонунлар, жамият тузилмаси ва унинг қонунларидан иборат
. 
Ижтимоий фанларни 
ўқитишда тушунтириш методидан ҳам фойдаланилиб, бунда тушунтириш методи 
гуманитар жиҳатдан асос методологик восита 
ҳисобланади
. 
Ижтимоий фанларда 
унга мос тушунтириш моделининг натуралистик дастури қўлланилади
. 
Аксинча
, 
гуманитар фанлар
антинатуралистик
маданиятга марказлаштирилган
тадқиқот 
дастурига, унга хос субъект
-
объект
қарама
-
қаршиликларини баратарф этишга, 
объектнинг субъектив характеристикасини очиб беришга ва “тушунувчи” 
методологияни қўллашга асосланади
. 
Ҳар иккала
стратегия
—
натуралистик
ва
маданиятга марказлаштирилган 
стратегия
сифатида потенциал
жиҳатдан
ҳамкорликда қўлланилиб, бир
-
бирини рағбатлантиради
. 
Иижтимоий
-
гуманитар 
билимлар ягона муаммога 2 хил нуқтаи назардан қаралишини ҳисобга олишни 
назарда тутади
: 
бири субъектнинг мақсадидан
, 
бошқаси
—
объектив 
жараёнлардан келиб чиқади
. 
Илмий ижтимоий билимлар
—
жамият ҳақидаги нисбатан анча 
объектив
ҳамда табиий фанларга яқин билимлар бўлиб, жамият ҳамда алоҳида ижтимоий 
соҳаларнинг ривожланиш ҳамда амал қилиш қонунларини ўрганади
. 
Бунда 
субъект
-
объект ўртасидаги қарама
-
қаршиликлар, тадқиқотчи ва у ўрганаётган 
борлиқ ўртасидаги зиддиятлар тадқиқ этилади
.
Бунда фаннинг тавсифланиши ва 
изоҳланиши умумий ҳолда, тушунча шаклида тақдим этилади. 
Гуманитар фанлар
—
инсон, тарих в маданиятга оид билимларни ўрганади
. 
Улар мавжудиятини конструкциялаш зарур (бунда инсон, тарих, маданият 
ҳақидаги билимлар нафақат гуманитар, балки ижтимоий шаклда узатилади)
, 
тадқиқот объекти табиатининг маданиятга марказлаштирилган тадқиқот 
дастурини сайлаш, объективлик (илмий билимларга тегишли) ва субъективлик 
(тадқиқот объектига тегишли) диалектикасини назарда тутади
. 
Бунда ижтимоий 
билимларга тегишли тадқиқот предметини объектив
конструкциялаш амалга 
оширилади
. 
Ижтимоий
-
гуманитар таълимда
маълумотларни ўқувчиларга етказишда 
мобиллик, ихчамлик, технологик қулайлик, дидактик ранг
-
баранглик, компьютер 
технологияларидан самарали фойдаланиш имкониятларининг мавжудлиги каби 
тамойиллар етакчи ўринни эгаллайди. Ушбу дидактик тамойиллар барча 
фанларни ўқитишда бирдек асос –
негиз ҳисобланади.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3