Scientific progress volume ǀ issue ǀ

 
3)
 
Giyohlarning nomlari ham yodimdan chiqay degan ekan: yovshan, 
yantoq, kavrak, qushqo’nmas, chitir. M. M. Do’st, Lolazor.
 
4)
 
Kavrak, urug’idan yaxshi 
ko’karadigan ko’p yillik o’sishik bo’lib, bo’yi 1 metrga etadi. «Fan va turmush».
 
Xal
q og’zaki ijodida
“
Uzun terak, ichi kovrak. (Uzum)
” kabi topishmoqni ham 
uchratish mumkin. 
Kuchala-
(
Arum korolkowii
-
lotincha), chayono’t, chilibuha, qusish yong’
og
’i 
kabi 
nomlar zaharli, shu bilan birga, dorivor ayni bir xil o’simlikning turli 
nomlaridir. Sodda 
yasama shaklda bo’lgan kuch+an(l)+a=kuchala so’zi tilimizda ken qo’llaniladi. Bu 
so’zning kelib chiqishi uning tirishtiruvchi xususiyati bilan bog’liq bo’lib, tirishgan, 
jingalak holdagi narsalarga nisbatan ham qo’llaniladi. 
Botanikada:
1) Guli sariq, ko’k, safsar o’tsimon o’simlik hamda uning tibbiyotda 
ishlatiladigan zaharli, tugmasimon mevasi. Kuchaladoshlar oilasiga mansub, tugunakli, 
ko
’
p yillik, zaharli o
’
t. Bo
’
yi 40
—
50 sm. Bargi shapaloq, uzun bandli. Barg bandining 
ostki qismi qin hosil qilib, poyani 
o’raydi.
Gullari ayrim jinsli, to
’
pguli so
’
tasimon. 
Yuqori qismida changchi, quyida esa urug
’
chi gullar joylashgan. Toshkent
, Farg’ona va 
Samarqand viloyatlarining tog’ o’rmonlaridagi zax yerdarda o’sadi. May oyida 
gullaydi, 
urug’i
 iyunda pishadi. Tugunagida saponin, kraxmal, mevasida karotinoid, 
likopin bor. 2) ko’pchilik daraxt o’simliklar (qayin, terak, tol) ning shingilsimon 
to’pguli; gullaganidan (urug’chi kuchala) yoki urug’laganidan keyin (changchi kuchala) 
yax
lit to’kiladi.
11
Ular [daraxtlar] ham bo’rtib, kuchala chiqara boshlashibdi.
T. To’la, 
Toshkent uylari. 
Xalq tabobatida
tugunagidan tayyorlangan tolqon ilon va chayon chaqqanda, 
kunjut moyiga qorilgan tolqonidan pishirilgan non bavosirni, asalga qorilgan kuchala 
tolqoni esa pesni davolashda qo’llanadi. Yanchilgan tugunagini unga qorib 
sichqon, 
kalamush 
va boshqa kemiruvchilarni zaharlaydigan xo’rak tayyorlanadi. 
Kuchaladan 
tayyorlanadigan ayrim dorilar diabetga, urologik kasalliklarga yordam beradi, hayotiy 
energiyani oshiradi, shuningdek, jinsiy a'zolardagi faollikni oshiradi.
Adabiyotda
kuchala atamasi qatnashgan jumlalarni ko’plab uchratish mumkin: 1) 
...baqqoldan yashirincha oldirilgan kuchala kichkinagina dekchada ertadan kechgacha 
qaynaydi; ertalab uning suvi bir choynakka solinib, Zebixonning uyiga olib kirilishi 
11
O’zbek tilining izohli lug’ati

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3