|
Использованная литература
Г.Ю. Колычева.. Особенности изучения местоимений в начальных классах//Начальная школа.-2010.-№ 11.
Львов М. Р., Горецких В. Г., Сосновская О. В. Методика преподавания русского языка в начальных классах - М.: Изд. Центр Академия, 2000.
А.А. Реформатский Введение в языковедение, - М.: 1979
"PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF SCIENCE AND EDUCATION" CONFERENCE PROCEEDINGS
|
24 MAY 2022
|
МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА КОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ЎЙИННИ ТАШКИЛ ЭТИШ
Эргашева Райхона
АДУ
Калит сўзлар: коммуникатив кўникма, жараён, психологик усул, оҳанг, нутқ, методик йўл, фарқлаш, нутқий фаолият, психологик ҳолат, тил.
Коммуникатив компетенцияни шакллантиришга йўналтирилган ўйинни ташкил этишда тарбиячи-педагоглар турлича воситалардан фойдаланишлари лозим масалан, топшириқлар, муаммоли вазиятлар, машғулот элементлари, бадиий адабиётлар, эртак ва ҳикоялар саҳналаштирилади. Ўйиннинг барча жараёнида болалар тенгдошлари билан ўзаро биргаликда ҳаракатда бўладилар. Энг муҳими болаларда қизиқишни шакллантириш ҳамда тенгдошини ҳис қилишга ўргатиш кўзда тутилади. Ўзаро мулоқотда “бола-катталар”, “бола-бола” тизимида аниқ қоидаларга амал қилиш талаб этилади. Мазкур қоидалар болалар учун тушунарли ва қулай бўлиши керак. Мулоқот жараёнида болалар тенгдошлари билан эркин ва англаган ҳолда ўзаро муносабатга киришадилар. Ўйин жараёнида болаларни тенгдошлари билан тенг ўзаро ҳаракат қилишларига эътибор қаратиш лозим. Ўйиннинг оддий қоидалари болаларни мақсадга эришишга ёрдам беради. Педагог-тарбиячиларнинг вазифаси мактабгача катта ёшдаги болаларни тенгдошлари билан мулоқоти жараёнида ҳар томонлама коммуникатив компетенцияни шакллантириш учун қулай шароит яратишдан иборат. Тарбиячи-педагоглар болаларга ўзаро мулоқотни самарали йўлларини кўрсатади, мулоқот жараёнини назорат қилади ва болалар диққатини суҳбадошига қаратишга ундайди. Аста-секин бу босқичлардан болалар ҳар кунги ҳаётида фойдалана бошлайдилар. Тарбиячи-педагог болалар тенгдошлари ҳақида тўлиқ тасаввурга эга бўлишлари яъни уларнинг шахсий хусусиятлари, ижобий-ҳиссий муносабати, қайси ҳолатда бола бошқа тенгдошларига нисбатан яхши натижаларга эришиши мумкинлиги, хулқ-атвор усуллари, ҳамкорликда мақсадга эришиш йўлларини билиши керак. Шунингдек, ўзгаларни ҳис қилиш, ҳамдардлик, қайғуриш каби сифатларни намоён этишга вазият яратади.
Ўйин болалар учун қизиқарли бўлиб, тенгдошлари билан мулоқотда самарали восита воситаси ҳисобланади. Ўйинда иммитация юз беради, болалар эртак қаҳрамонлари ва ҳайвонлар образини яратадилар. Ўйин жараёнида новербал ҳаракатдан вербал воситадан фойдаланиш устунлик қилади. Ўйинда
"PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF SCIENCE AND EDUCATION" CONFERENCE PROCEEDINGS
|
24 MAY 2022
|
рефлексив элементлар мавжуд бўлиб, болалар ўз-ўзини таҳлил қилади. Ўйиндан олган таассуротларини ўзаро муҳокама қиладилар.Ўйин орқали болаларда коммуникатив компетенция компонентлари сезгирлик; хушфеъллик; мулоқотчанлик; ишончлилик; хушмуомалалик; тенгдошига бўлган ишонч ва унга ўхшашга интилиш юзага келади. Айниқса ўйинни қизиқарли бўлишида, сюжетли-ролли ўйинлар атрибутлари катта аҳамият касб этади. Ўйинда болалар ўзларини катталардай ҳис қиладилар ва вақтичоғлик билан ўтказадилар. Бу эса уларни катталар билан ўзаро муносабатда бўлишларига ёрдам беради. Бундай қизиқарли жараёнда болаларда ҳиссий ривожланиш юз беради. Болалар ёрқин ҳиссиётларни ҳис қиладилар. Улар баъзида бу ўйин эканлигини ҳам унутиб қўядилар. Болаларда сўз бойлиги ошади. Ҳаттоки улар лексикадан фойдаланишни бошлайдилар яъни умуман нутқида ишлатилмаган сўзлардан фойдаланадилар. Мана шундай мазмундаги ўйин ва кўнгилочар соатларни ташкил этиш болаларда ижодийлик, тасаввур ва фантазияни ривожлантиради. Мактабгача катта ёшдаги болаларда коммуникатив компетенцияни шаклланишига ёрдам беради. Ўқув-тарбиявий фаолият жараёнида турли усул, воситалар ёрдамида болалар онгига таъсир этилса, етказилган маълумотлар уларнинг хотирасида узоқ муддат из қолдиришига эришилади. Мактабгача катта ёшдаги болаларда коммуникатив компетенцияни шакллантиришда педагогик таъсир кўрсатишнинг билвосита усуллардан ҳам фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлиб, улар предметли-ўйин муҳити яратиш, болаларга муаммоли ўйин вазифалари ва савол кўринишидаги топшириқларини бериш, маслаҳат уюштириш, ўйин режаларини муҳокама қилишдан иборат. Тарбиячи-педагоглар ўйинни ташкилий қисмига асосий эътиборни қаратишлари талаб этилади. Чунки, ўйиннинг тарбиявий имкониятлар мавжуд бўлиб, улар келгусида болаларни ҳар томонлама ривожланишига таъсир кўрсатади. Бунинг учун ўғил болалар ва қиз болалар ўртасида ҳамкорликдаги ўйинларни танлаш талаб этилади, улар биргаликда қуриш ясаш ўйинларини ўйнашлари мумкин. Ўғил болалар “Лолахон” қўғирчоқ учун уй қуриб беришса, қиз болалар уларга ёрдам беришларини тарбиячи-педагог йўналтириб туради. Тарбиячи-педагог ўйинни таҳлил қилиш жараёнида энг қизиқарли вақтига эътибор бериши ва шу ҳолатга қараб болалар хулқ-атворини баҳолаши лозим. Болаларга ўйин сюжетини тушунтиришда тарбиячи-педагог кўрсатма бериши зарур, яъни турли расм ва иллюстрациялар кўрсатиши, турли касб эгаларини намойиш этиши ҳамда бадиий асарлар ўқиб бериши, касблар ҳақида суҳбат ташкил этиши мумкин. Мазкур жараёнларнинг барчаси болаларда коммуникатив компетенцияни шаклланишида асосий омил ҳисобланади.
"PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF SCIENCE AND EDUCATION" CONFERENCE PROCEEDINGS
|
24 MAY 2022
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
