Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

3-қатлам эса, Ялангтўш Баҳодир 
ҳақида, яъни унинг мучали, буржи ҳамда 
характери тўғрисида нақшлар орқали 
маълумот беради. Мадраса пештоқидаги 
Шер,Оҳу ва Қуёш тасвирлари шу маънодаки, қуёш шамсий йилнинг бешинчи 
ойи асад (шер), ўнинчи ойи эса жаддий (кийик-оҳу)дир.Асад ўзи икки бурж 
ойларининг буржи оташ,яъни ўз ойлари гуруҳига кирса,жаддий буржи об-қиш 
ойларига киради.Мадрасанинг қурила бошланиши ва тугалланиши, ёки
Ялангтўш Баҳодирнинг шарқий толеномаси асосида йўлбарс унинг туғилган 
йили, эркак шернинг боши эса унинг ой ва кунини, эркак бошли шер унинг 
буржини, йўлбарс танаси орқали эса унинг мучалини рамзий белгилар орқали 
тасвирлаган бўлиши мумкин. Худди манашундай нақшлар тасвирланган 
иншоот бу Бухорои Шарифдаги XVII асрнинг 1630-35 йилларда Бухоро 
ҳокимининг Девонбеги Нодир Мирзо Тоғай Ибн Султон томонидан қурилган 
Нодир Девонбеги мадрасасидир. Бу мадраса Хожа Аҳрор хонақоси ёнида 
қурилганлиги учун Хожа Аҳрор мадрасаси деб ҳам юритилади. Мазкур 
мадрасани шу қўрғонда барпо қилинишини Нодир Мирзо Тоғай Ибн 
Султоннинг Хожага бўлган чексиз ҳурмати белгиси деб тушунилади.
Нодир Девонбеги мадрасасининг лойиҳасини ишлашда Регистоннинг 
Шердор мадрасаси биносининг кўринишидан ижодий фойдаланиб иш 
кўрилган. Халқ ичида “Иккинчи Шердор” мадрасаси деб ҳам юритилади. 1978 
йилда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими А. Ҳаққулов 
ташаббуси билан қайта таъмирланган. Пештоқида Шер расмининг акс 
эттирилиши, катта ҳовлининг четларида ҳужраларнинг жойлашганлиги билан 
шерларнинг нусхасига ўхшайди, фақат бунда миноралар йўқ. Мадраса бир 
қаватли бўлиб, ўзида 16-17 асрларда кенг тарқалган ҳашаматли шарқона 
тўртайвонлик усулида бунёд этилган. Мадрасанинг пештоқида қурилишнинг 
бошланиш вақтини кўрсатувчи ёзувлар мавжуд бўлиб, улар нақш безаклари 

---

313 
билан уйғунлашиб кетган. Бу ёзувларнинг нақшлар билан ҳашаматлаштириш 
Хожа Ҳошим ва муҳандис-қурувчи Дўстмуҳаммадлар ижодларининг 
намуналаридир. 
Асрлар давомида улкан маданий бойдигимиз, хусусан, ўзбек миллий халқ 
амалий безак санъатининг кенг тарқалган турларини, ўзига хос томонлари, 
мактаблари, бажариш технологияси, услублари, уларни яратган усталарнинг 
муборак номларини йўқотишга ҳаққимиз йўқ. Ана шу сабабли бу ноёб санъат 
дурдоналарини сақлаш, илмий ўрганиш, уларни ёшларга ўргатиш ва келажак 
авлодга етказиш бизнинг муҳим вазифаларимиздандир.