Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

1.1-diagramma 
 Mamlakatimiz iqtisodiyotida xizmatlar sohasining YAIMdagi ulushi 
(foizlarda) 
Manba:O`zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo`mitasi ma`lumotlari asosida 
tuzilgan.
Mamlakatimiz iqtisodiyotida ushbu sohaning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 
2000 yilda 30 foizni, 2005 yilda 38,3 foizni, 2006 yilda 39,5 foizni 2015 yilda 54,5 
foizni tashkil qilgan. Aksariyat rivojlangan mamlakatlarda bu ko`rsatkich 60-80 
foizni tashkil etadi va iqtisodiyotlarida band bo`lgan aholining 70 foizi aynan shu 
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
2000
2005
2006
2010
2011
2012
2013
2015
2017
30%
38,3%
39,5%
49% 50,5%
52% 52,3% 53%
54,5%

---

45 
sohada faoliyat ko`rsatmoqda. Shulardan kelib chiqqan holda, xukumat tomonidan 
mazkur sohani jadal rivojlantirish zarurligiga katta e`tibor qaratdi. Chunki, xizmat 
ko`rsatish
sohalarining rivojlanmaganligi aholi iste`mol xarajatlari tarkibiga ham o`z 
ta`sirini ko`rsatadi. 
Bugungi kunda respublikamiz aholisining iste`mol xarajatlari tarkibida 
xizmatlarning ulushi 15,4
4
foizni tashkil qilsa, bu ko`rsatkich rivojlangan 
mamlakatlarda 50-60 foizni tashkil etmoqda. Shu o`rinda ta`kidlash kerakki, xizmat 
sohalarini rivojlantirish oilalarni maishiy texnika, kompyuter va shaxsiy avtotransport 
turlari bilan ta`minlash darajasining oshishiga hamda ularga ko`rsatilayotgan xizmat 
turlarining ko`payishiga ham imkon yaratadi. 
Shu bilan birga, xizmat sohasini rivojlantirishdagi jiddiy kamchilik, bandlikni 
oshirish va aholi daromadlarini ko’paytirish, mahalliy byudjetlarni to’ldirishni 
manbai sifatida servis va xizmat ko’rsatish imkoniyatlaridan kam foydalanilishi 
hisoblanmoqda. Xizmat ko’rsatish sohasi qishloq joylarda sust rivojlanmoqda. Shular 
sababli, xizmat ko’rsatish sohasining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi bozor 
mezonlariga mos kelmaydi va uni dunyoni rivojlangan mamlakatlarida bu sohada 
erishilgan ko’rsatkichlarga taqqoslab bo’lmaydi.
Bu mamlakatlarda xizmatlarni yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 60-80 %ni tashkil 
qiladi, xizmat sohasida iqtisodiyotda band bo’lgan aholining qariyb 70 %i mehnat 
qiladi, aholining iste’mol xarajatlari tarkibida esa, mazkur soha 50-60 %ni tashkil 
qiladi. Respublikamizda esa, bu ko’rsatkich 10-15 %dan oshmaydi.
Xizmat ko’rsatish sohasi iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirishning eng 
muhim manbai va omili hisoblanadi. 
2016 yil ykunlari bo’yicha berilgan ma’lumotlarga ko’ra xizmatlar ko’rsatish 
oldingi yilga nisbatan 12,5 %ga oshdi va YIMdagi ulushi 59,3 % dan 59,5% ga 
oshganligini ko’rishimiz mumkin.2010 yilda xizmatlar sohasining YIMdagi ulushi 
49%ni 2015 yilda esa 54%ni taskil qilgan edi. Shuningdek 2016-2020 yillarda xizmat 
ko’rsatish sohasini rivojlantirish dasturini amalga oshirish doirasida 2,3 mingdan 
ziyod ob’ekt barpo etildi. Ko’rsatilgan xizmatlar hajmi 12,1 % , xususan aloqa va 
axborotlashtirish xizmatlari 22,9, sog’liqni saqlash xizmatlari 14, avtotransport 
xizmatlari 15,7, savdo xizmatlari 13,1% ga ko’paydi.
Innovatsiyalar, fan va texnika rivojining o’zaro aloqasi innovatsion jarayonning 
asosi bo’lgan yangi texnika texnologiyani yaratish va o’zlashtirish jarayonini ko’rib 
chiqishdan kelib chiqadi. Innovatsion jarayon quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: 
fan-texnika-ishlab 
chiqarish-iste’mol. 
Innovatsion jarayonning boshlanishini 
fundamental va izlanish xarakteridagi, ya’ni sof nazariy turdagi ilmiy tadqiqotlar 
bilan bog’lashadi. Boshqacha qilib aytganda, joriy davrda minimal ma’lumotlar 
mavjud bo’lgan yoxud umuman mavhum bo’lgan tabiat xususiyatlari tadqiq etiladi.
Servisda innovatsion faoliyatni davlat tomonidan rag’batlantirish alohida 
ahamiyat kasb etadi. Bu esa respublikamizda innovatsion faoliyatni xalqaro talablar 
asosida takomillashtirishni zarur qilib qo’ymoqda‚ ayniqsa respublikamizning jahon 
hamjamiyatiga qo’shilishi, turli xalqaro tashkilotlarda qatnashishi innovatsion 
4
,
4
Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси маълумотлар

---

46 
rivojlanishning uslubiy tamoyillarini jahon amaliyotida qabul qilingan andozalar 
talablariga javob berishni talab etadi. 
Respublikamizda innovatsion faoliyatni tartibga solish uchun mustahkam 
qonunchilik tizimi tashkil etilgan bo’lib, hozirgi kunda yanada takomillashtirishga 
alohida e’tibor qaratilib kelinmoqda. Innovatsion faoliyatni tashkil etishning uslubi 
va uslubiyotini takomillashtirishdan maqsad innovastiyalar bo’yicha konseptsiyalar 
yaratish va ularni iqtisodiyotimizning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda 
amaliyotga joriy etish zaruriyati bilan izohlanadi.
O’zbekiston mustaqillikka erishganidan so’ng, mamlakat va jamiyat hayotida tub 
islohotlar amalga oshirildi. Bugun, O’zbekiston, avvalambor o’zining kuch va 
imkoniyatlariga tayangan holda, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga 
asoslangan huquqiy demokratik davlat barpo etish yo’lidan og`ishmay qat’iyat bilan 
bormoqda.Mustaqil taraqqiyotimizning o’tgan 25 yillik davri mobaynida amalga 
oshirilgan keng ko’lamli ishlar, ҳayotimizning barcha sohalarida, shu jumladan 
tadbirkorlik va xususiy sektor sohasidagi islohotlar bugungi kunda o’zining ijobiy 
natijalarini bermoqda.Mamlakat miqyosida tadbirkorlik sinfining ahamiyati barqaror 
oshib bormoqda, chunki mazkur soha mamlakat iqtisodiyotining taraqqiyoti uchun 
keng imkoniyatlar ochib beradi.
Innovastion faoliyat o’ziga xos murakkab va ko’p qirrali masala bo’lib, 
korxonaning tadqiqotlar, ishlab chiqarish hamda sotuv munosabatlari majmuini 
qamrab oladi. Uning samaradorligini oshirishda asosiy o’rin boshqaruvga tegishlidir. 
Servisda innovastion faoliyat o’zida turli funksiyalar (marketing, rejalashtirish, 
tashkil etish, nazorat) birikmasini namoyon etib, ularning har biri o’ziga xos va turli-
tuman aniq tadbirlarni amalga oshirishni talab etuvchi korxona alohida bo’linmalari 
o’rtasidagi o’ziga xos va turli-tuman o’zaro aloqa masalalarini yechish hamda 
korxonaning tashqi muhiti o’zgarishlariga mos samarali faoliyat olib borishini 
ta’minlashga yo’naltirilgandir. Boshqaruv sohasi nafaqat ishlab chiqarish, balki ilmiy 
tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari, sotuv, moliya, kommunikastiyalar, ya’ni 
korxona faoliyatining barcha sohalarini qamrab oladi.
Hozirgi 
kunda 
O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti tobora bozor 
munosabatlariga kirib borayotgan sharoitda ishlab chiqarishga ilmiy texnika 
taraqqiyoti yangiliklarini kiritish strategiyasini tuzib biluvchi, loyihalarni ishlab 
chiquvchi va ularni taxlil qilishni biluvchi mutaxassislarni tayyorlash muhim 
ahamiyatga ega. Servisda innovastion faoliyatni joriy etish bozor munosabatlari 
sharoitida ishlay oladigan hamda korxona ilmiy texnik siyosatini samarali tashkil 
etishga qodir malakali boshqaruvchilar va mutaxassislarni tayyorlash, ya’ni servis 
sohasi ishttirokchilariga innovastion faoliyat borasida zamonaviy fikrni shakllantira 
oladigan, xo’jalik yuritish va boshqaruvda yangicha usullarni qo’llay oladigan, 
shuningdek, innovastiya sohasida rahbarlik san’ati sirlarini o’rgana oladigan darajada 
nazariy va amaliy bilimlar berishdir. Servisda innovastion faoliyati asosiy vazifasi 
servisda innovastion faoliyatni boshqarish tizimini takomillashtirish, shuning 
negizida bozorni zarur yuqori sifatli xalq iste’moli mahsulotlari bilan boyitish, jahon 
bozoriga chiqishga keng yo’l ochish va o’z mahsulotlarini xorijiy davlatlarda 
raqobatbardosh etib tayyorlash, uni valyutaga sotish va bu bilan respublika 

---

47 
iqtisodiyotini boshqarishni xalqaro andozalarga olib chiqadigan darajadagi kasbiy 
mahoratga ega mutaxassislar yetishib chiqishining ilmiy negizini ta’minlashdir.