Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

1-jadval 
Buxoroda mehmonxonalarning huquqiy-tashkiliy maqomi [1] 
Jami 
mehmonxonalar 
(soni) 
Shu jumladan 
kichik 
mehmonxonalar 
(xonalar soni 1-25) 
kichik 
mehmonxonalarning 
ulushi, % da 
Mehmonxonalar, 
shu jumladan: 
126 
112 
89 

---

33 
MChJ 
51 
40 
78 
Xususiy korxona 
19 
17 
89 
Xususiy firma 
12 
11 
92 
Oilaviy korxona 
44 
44 
100 
Buxoro mehmonxona industriyasida asosan MChJ maqomiga ega - 51ta yoki
40% korxonalar faoliyat yuritmoqda.Oilaviy korxonalarning soni 44 ta va ularning
Buxoro mehmonxona bozoridagi ulushi 35% ga teng. (1 - diagramma)
 1- diagramma 
Buxoroda mehmonxonalarning huquqiy-tashkiliy maqominiga ko’ra ulushi 
(%da) 
Zamonaviy dunyo tajribasidan ma’lumki, tadbirkorlikning oilaviy shakli
kompaniyalarga eng daromadli korxonalar reytingiga kirishga imkon beradi. 
Dunyoning 200 ga yaqin oilaviy kompaniyalardan oshiq. Ko'pgina mamlakatlarda 
oilaviy biznes umumiy biznesning 70 foizdan ko'proq qismini tashkil etadi va 
iqtisodiyotning o'sishi va ish bilan bandligida muhim rol o'ynaydi. Ispaniyada barcha 
korxonalarning 75 foizi oilaviy korxonalar bo'lib, YaIMning 65 foizini tashkil qiladi. 
Lotin Amerikasida oilaviy kompaniyalar YaIMning 60 foizini tashkil qiladi. Evropa 
Ittifoqida faoliyat yuritayotgan korxonalarning 87 foizi yoki 21 milliondan ortiq 
firma - kichik kompaniyalardir. Xuddi shu holat AQShda kuzatiladi, u erda har 
uchinchi amerikalik oila kichik biznes bilan shug'ullanadi [2] 
Tahlilar shuni ko’rsatmoqdaki Buxoro mehmonxonalarning tashkiliy-huquqiy 
maqomiga ko’ra asosiy o’rin oilaviy korxonalarga tegishlidir.
Butun dunyo bo'ylab oilaviy biznes muvaffaqiyatining sirini nimada? 
Innsbrux Universitetining iqtisodchilari mehmonxona va restoran oilaviy 
biznes sohasida tadqiqotlar olib borishdi. Natijalar shuni ko’rsatdiki, oilaviy korxona 
egalari oilaviy biznesning qo’yidagi afzalliklari mavjud deb hisoblaydilar:
1) xodimlarning yuqori shaxsiy manfaatdorligi;

---

34 
2) shaxsiy, personallashtirilgan mahsulotni yaratish va shu tariqa sodiq mijozlarni 
saqlash qobiliyati; 
3) atrof-muhitning o'zgaruvchan sharoitlarga biznesning yuqori moslashuvchanligi va 
egaluvchanligi;
4) kompaniyaning qulay, "boshqariladigan" hajmi;
5) mustaqillik;
6) mehnat xarajatlarini tejash. [3]. 
O’zbekistonda oilaviy korxona – bu yuridik shaxslar uchun tadbirkorlikning 
nisbatdan yangi innovatsion tashkiliy-huquqiy shaklidirdir. "Oilaviy Tadbirkorlik 
to’g’risida"gi Qononning 1-moddasiga muvofiq oilaviy tadbirkorlik oila azolari 
tomonidan tavakkal qilib va o’z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olish 
maqsadida 
amalga 
oshiriladigan 
tashabbuskorlik 
faoliyat 
bo’lib, 
o’z 
ishtirokchilarining ihtioriyligiga asoslanadi. Oilaviy tadbirkorlik yuridik shakhs 
tashkil etgan yoki tashkil etmagan holda amalga oshirilishi mumkin. Yuridik shakhs 
tashkil etgan holda amalga oshiriladigan oilaviy tadbirkorlikning tashkily-huquqiy 
shakli - oilaviy korxonadir.
Oilaviy korxonalar tadbirkorlikning ilg'or shakli hisoblanadi, ayniqsa, 
mehmonxona biznesi sohasida. Shuning uchun, bizning fikrimizcha, bu tadbirkorlik 
shakliga tegishli qonunchilik va soliq bazasini takomillashtirish zarur.