Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1. Ҳалимова Д., Мухсинов С. Мис уймакорлиги. – Б.: 1992.-30 б.
2. Қосимов К. Наққошлик. – Т.: “Ўқитувчи”,1990.157 б. 
3. А. Холиқов, Педагогик маҳорат. Тошкент «IQTISOD-MOLIYА» 2010. 18 б. 
 
Djurayeva Nilufar, talaba 
Buxoro davlat universiteti 
TURIZM RIVOJLANISH PALLASIDA 
Xizmat ko’rsatish sohasida o’z ahamiyatini kundan kunga oshirib borayotgan 
soha turizm (sayyohlik) sohasi hisoblanadi. Turizm hozirda jahon iqtisodining eng 

---

272 
jadal rivojlanayotgan sohalaridan biridir. Uning keng qamrovli taraqqiyoti esa, 
ko'plab mamlakatlar uchun katta daromad manbaiga aylanib bormoqda.
Tayanch so’z va iboralar (o’zbekcha): sayyohlik, turist, xizmat, eksport 
xizmatlari, barqaror rivojlanish, reklama, umumiy sig’im, sayyohlar oqimi, sayyohlik 
potensiali, investor, islohotlar. 
Main terms (english): tourism, tourist, service, export service (tourism export), 
sustainable development, promotion, total found, touristic flow, touristic potential, 
investor, reforms.
Buning isboti sifatida quyidagi faktlarni keltirib o’tish lozim. BMTning Jahon 
sayyohlik tashkiloti ma`lumotida 2015 yilda dunyo bo'yicha 1 milliard 186 million 
sayyoh qayd etilgan bo'lsa, 2016 yil yakuni bo'yicha bu ko'rsatkich 1 milliard 235 
millionga ya`ni, 4 foizga oshgan. Sayohatchilarga ko'rsatilgan eksport xizmatlari 
qiymati 2015 yilda 1,260 trillion AQSh dollarini tashkil qilgan. Hamda yaqin 
yillardagi ko’rsatkichlarda ham tafovutni ko'rish mumkin.
Demak, bugungi kunning eng muhim iqtisodiy sohalaridan biri turizm sohasi 
ekanligi ayni haqiqat. Shu bois dunyoning ko'plab davlatlari ushbu sohani barqaror 
rivojlantirish, bu borada jahon standartlariga mos infrastrukturani yaratish va 
sayyohlar oqimini yanada oshirish bo'yicha barcha chora-tadbirlarni amalga 
oshirmoqda. Jahon bozorida xorijlik sayyohlarni qabul qilish bo’yicha Fransiya, 
AQSh, Ispaniya, Xitoy, Italiya mos ravishda kuchli beshlikda yetakchilik qilayotgan 
davlatlardir. Ulardan so’ng Buyuk Britaniya, Germaniya, Meksika, Tailand va 
Avstriya kuchli o'ntalikda turishibdi. 
Biroq bunday ilg’or davrda O'zbekistonda sayyohlik sohasining sustligini 
ko'rish mumkin. Xususan, Butunjahon turistik tashkiloti (BTT) tomonidan berilgan 
bahoga ko'ra, O'zbekiston sayyohlar tashrifi bo'yicha dunyo mamlakatlari orasida 
150-o'rinni egallaydi. Yurtimiz jahon sayyohlik bozorida o'z o'rniga ega bo'lishiga 
qaramasdan, turistlarga qulay sharoit yaratish, servis xizmat darajasini jahon 
standartlariga javob bera oladigan miqyosda yaxshilash, sayyohlik obidalarining 
jozibadorligini oshirish va reklamani kuchaytirish darajasi past, hamda mehmonlarni 
qabul qilish uchun joylashtrish vositalarining umumiy sig’imi juda ham kam. Shu 
jumladan, O’zbekiston bo’yicha mehmonxonalar soni 750 ta bo’lsa, ularning umumiy 
sig’imi bor yo’g’i 22000 tani tashkil etadi, xolos. Bu esa bir tomondan turizm 
infratuzilmasidagi yetishmovchiliklardan dalolat beradi. Mamlakatimizda turizmni 
rivojlantirish borasida keng ko'lamli ishlar amalga oshirilyapti. Shunday ekan, 
turistlar oqimini yaratish, ularni yurtimizga chorlash uchun nima qilishimiz kerak?
Yurtimizda turizmni sohasini jadal rivojlantirish uchun Misr ehromlariy-u 
Parijning Eyfel minorasining bo’lishi shart emas, o’zimizda bulardan ham ziyod, 
faxrlansa, maqtansa arzigulik boy tarixiy-madaniy merosimiz bor. Shu o’rinda aytish 
joizki, yurtimizda 7300 dan ortiq qadimiy-me`moriy va arxeologik obidalar mavjud 
bo’lib, ularning aksariyati Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, Termiz, Qo'qon va 
Toshkent shaharlarida bo’lib, ularning 200 dan ziyod tarixiy yodgorlik va obidalari 
YuNeSKOning madaniy merosi ro'yxatiga kiritilgan. Bundan tashqari, o’zbek xalqi 
tarixini, o’tmishini aks etgan o’zining betakror turli urf-odatlari, xilma-xil qadriyat-
ana’nalariga egadir. Shunday imkoniyatlarga ega bo’lib turibmiz, afsuski undan 
to’laqonli foydalana olmaymiz. Ayni paytlarda davlatimiz rahbarining 2016 yil 2 

---

273 
dekabrdagi «O'zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni 
ta`minlash chora-tadbirlari to'g'risida»gi Farmoni sohada uchrayotgan xato va 
kamchiliklarni bartaraf etib, uni izchil rivojlantirishga qaratilgani bilan ahamiyatlidir.
Prezidentimiz mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning 
asosiy yakunlari va 2017 yilga mo'ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor 
yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisida 
turizm haqida so'z yuritar ekan, bunday serdaromad soha rivoji e`tibordan chetda 
qolib kelayotgani, uning O'zbekiston iqtisodiyoti taraqqiyotiga qo'shadigan hissasini 
oshirish, tarixiy va madaniy qadriyatlarimizni targ'ib qilish, shuningdek, valyuta 
zaxiralarini to'ldirish bo'yicha aniq chora-tadbirlar ko'rilishi zarurligini alohida 
ta`kidladi. Ayni paytda 2018-yil davomida turizm sohasida o’sishlar, yangilanishlarni 
ko’rishimiz mumkin. Joriy yilda viza tizimining yengillashtirilganligi, hatto 7 ta 
davlatga viza tizimini bekor qilinganligi to’g’risida chora-tadbirlarning amalga 
oshirilganligining guvohi bo’lib turibmiz, bundan tashqari turizm sohasida 
investorlarni jabl etish uchun bir muncha imtiyozlar kiritildi va boshqa bir qator soha 
rivoji uchun ko’zlanayotgan islohotlarni ko’rishimiz mumkin. Yurtimizda turizm 
sohasi endi kurtak ochishni boshlayapti desak mubolag’a bo’lmaydi. Sayyohlikni 
barqaror rivojlantirish va uni saqlab qolish uchun bizga ancha yil oldin shunday 
islohotlar ko’lami zarur edi.
Yurtboshimizning shunday tashabbuslari bilan yurtimizning sayyohlik 
potensialidan to’g’ri va samarali foydalanamiz deb ishonib aytish mumkin, sababi 
bunday islohotlarning barchasining negizida yurtimiz ravnaqi, xalq manfaati, 
hayotimiz farvonligi turibdi. Bunday ijobiy o'zgarish, rivojlanishni yangi bosqichga 
ko'tarish uchun hammamiz o'z vazifamizni chin yurakdan ado etishimiz, 
kasbimizning mutaxassisi bo’lishimiz lozim, zero bu borada yetuk kadrlar talab 
etiladi. Turizm sohasida tahsil olayotganim tufayli, turizmni rivojlantirish va 
sayyohlar sonini oshirish borasida takliflarim quyidagicha:

Davlat va xususiy sherikchilik munosabatlarini yo’lga qo’yib, katta 
sig’imli 4 va 5 yulduzli mehmonxonalar, yuqori kategoriyali restoran, bar va boshqa 
umumiy ovqatlanish tashkilotlari faoliyatini yo’lga qo’yish kutilayotgan ulkan 
turistik oqimni sig’dira olishning hamda mehmonlarning ovqatlanish ehtiyojlarini 
qondirishning asosi hisoblanadi. 

Sayyohlar qiynalmay manzilga borishlari uchun shahar ichi va 
tashqarisida axborot ma’lumotlari xizmati tarmog’ini (kamida 3 ta xorijiy tilda) 
yaratish. Bu asosida turistik obyektlar, masofa, transport harakatlari to’g’risidagi 
ma’lumotlari mavjud yo’l xaritalari, aholi gavjum joylarda peshtaxtalar o’rnatish 
kerak.

Faqatgina xorijiy sayyohlarning oqimini kutishga bog’lanib qolmay, 
ichki turizmni rivojlantirish uchun chora-tadbirlar ishlab chiqish. Bunda aholining 
barcha yoshdagilari- bolalar, yoshlar, o’rta yoshli va keksa yoshdagi aholi uchun turli 
maqsadlardagi (ekoturizm, tog’ turizmi, plyaj turizm, rekreatsion turizm va 
boshqalar) ijtimoiy turizmni yo’lga qo’yish mahalliy aholini sayohat qilishga 
o’rgatishning eng oqilona usulidir 

Tarixiy-madaniy yodgorliklarimizni rekonstruksiya qilish emas, balki 
ularni aslicha, kerak bo’lganda xorijning tajribali mutaxassislarini jalb etish orqali 

---

274 
saqlab qolish usullarini qo’llash noyob meroslarimizni kelajak avlodga yetkazib 
berish uchun ham yaxshi asos bo’ladi. 
Yuqoridagilardan xulosa qilib aytganda, demak turizmni rivojlantirish uchun 
biz yurtimizda bor turistik imkoniyatdan to’laqonli foydalana olishimiz, yangi turizm 
turlarini ochishimiz va bu sohada yetuk kadrlarni yetishtirib chiqish zarur. Hamda 
turizmni barqaror rivojlanishini ma’lum davlat dasturlari, strategiyalari bo’yicha 
ushlab qolish zarur. Bu esa davlatimizga nafaqat daromad, shu bilan birga yanada 
ko’proq ish o’rinlari, yangi-yangi xizmat turlarining yaratilishi va ularni yo’lga 
qo’yilishiga asosiy turtki bo’ladi.