Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Қадимги уй-рўзғор буюмлари табақ, лаган, ликопчаларда араб 
эпиграфикасини жуда кўплаб учратиш мумкин. ХV асрлардан кейин эса араб 
алифбосида, лекин маҳаллий тилларда ёзилган эпиграфика пайдо бўла 
бошлади. Ҳашаматли масжид, мадрасаларда араб эпиграфикаси деярли 
ўзгаришсиз қолди. Айрим ҳолларда эса кичик уй анжомларига эски 
буюмлардан нусха олиб ёзиш расм бўлган. Бухороликлар нафақат
 
ўзларининг 
нақший ёзувлари билан, шеърии маънони англатмасдан, балки бу шеърда ёзув 
безаган нарсанинг маъноси ва мазмунини ёритганлар. Бу ишда ўз ишининг 
устаси ҳам, оддий ҳунарманд ҳам, доимо содиқ бўлиб келган. Ёзув 
безакларининг махсус қисмини мато ташкил этиб, у ўз ичига кундалик кийим-
бошни ва уйни безакларини олади. Бу икки қисм эпиграфикаси (тикилган 
чопонда Қуръон сураларидан келтрилиган оятлар, кўйлак (вит.7), бош 
кийимлар, сузани, ойнахалта, борпушлар уй безаклари ҳисобланган. Уларда 
яхши тилаклар ва лирик шеърлар битилган.) 
Каштадўзликни араб ёзуви билан ёки унга ўхшаган ёзув безаклари билан 
безатиб келинган. Афсуски бадиий газламаларнинг асосий қисми Ўрта Осиёда 
асосан ХIХ асрга оид. Экспозистияда кўрсатилган экспонатлар хам ХIХ 
асрнинг охири ХХ асрнинг бошига мансуб. Бадиий газлама эпиграфика 
безакларига кўз югуртирганимизда шуни айтиш мумкинки, кейинги пайтларда 
меъморчилик ўймакорлик, кулолчилик, заргарлик ва каллиграфияда мустаҳкам 
ўзаро алоқа борлигини кўрамиз. Эпиграфика ёзувлари ўз маъносини юқотиб 
белбоғлар ва рўмоллардаги ёзув бало қазолардан сақлаш учун тикилган. 

---

206 
Эпиграфик ёзув халқнинг ўзига қилган тасаввури бўлиб нафақат бевосита 
маънога эга бўлмасдан, балки илоҳий белгиларни ҳам билдирган. Эпиграфик 
ёзувларнинг кийимларда кенг тарқалиши табиийки, инсонни ёмон нарсалардан 
жин-ажиналардан, касалликлардан сақлаш белгиси ҳисобланган. Экспозистияда 
кўрсатилган пешонабандда "Оллох-таоллога таваккал қиламан" деб ёзилган. 
(вит.7). Жаҳонгашта дарвешларнинг чопон ва кулоҳларидаги ёзув 
ҳаттотликнинг ажойиб намунасидир. Кўпинча қаландар уст боши ўзининг 
ёрқин хусусиятига эга бўлиб, кўп асрлик анъанани ўзида ёритган. Кашта 
панчдан жунлар билан тикилган бўлиб, қатъий аниқ жойлашган. У чопоннинг 
элкаларида ёки икки томонидан то этагигача, орқа томонида ҳар хил 
кўринишдаги нақшли ёзувлар билан тикилган. 
Музейни бойитишнинг энг асосий йўли – Бухоро ва бошқа қўшни 
вилоятларда яратилган ва яратилаётган ҳунармандчилик, косибчилик 
маҳсулотларини йиғиб, уларни кўргазмасини ва алоҳида музей бўлимини 
ташкил этиш мақсадга мувофиқдир. Бухоро усталари ҳозирги пайтда 
зардўзликда, каштачиликда, кандакорликда каби қатор соҳаларда соҳаларда 
санъат асарларини яратишмоқда, десак муболаға бўлмайди. Уларни арзон – 
гаровга хорижликларга сотиб юборишмоқда.Бу санъат асарлари ё шахсий 
коллекцияларда ёки чет эл музейларидан ўрин эгалламоқда. Шунинг учун 
музей ичида ушбу маҳсулотларни йиғиш, кўргазма қилиш масалалари билан 
шуғулланувчи бўлимни ташкил этган мақсадга мувофиқдир.