|
267
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
kutilmaganda ushbu reytingda o‘n oltinchi o‘rindan birinchi o‘ringa ko‘tarildi. 2011 yilda maktab
o‘quvchilarining PIRLS tizimida o‘rtacha ballning biroz oshganiga qaramay, Gonkongga yutqazib,
ikkinchi o‘rinni egalladi.
Natijalarning bunday keskin o‘zgarishi bir qator omillar bilan bog‘liq bo‘lgan. Xususan,
bolalarni o‘qishga o‘rgatish bilan shug‘ullanadigan asosiy bo‘g‘inlardan biri Rossiyada bu – oila
hisoblangan. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bolalarning o‘qish savodxonligining rivojlanishi ota-
onalarning bilim darajasi bilan bog‘liq. Bu oilalarda bolalarning o‘qishga qiziqishi, odatiy holga
aylanishi lozimligini eʼtirof etadi va ota-onalarning bolalar taʼlim-tarbiyasidagi ishtiroki zarur
ekanligini bildiradi. Bundan tashqari, bolalar bog‘chalarda o‘qish bilan shug‘ullanishadi – yaʼni
maktabgacha taʼlim muassasalaridan ilk savodxonlikni o‘rganish uchun foydalanish ham o‘qish
darajasi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Taqdim etilgan tahliliy hisobotlarda 2000 yillarning birinchi o‘n yilligida Rossiyada
maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o‘qish muhiti qanday o‘zgarganligi ko‘rsatib berilgan:
2001–2011 yillarda PIRLS dasturida ota-onalarning (masalan, asosan onalarning)
maʼlumot darajasi; onalarning turli xil maʼlumotga egaligini ko‘rsatuvchi darajalari bolalar uchun
maktabgacha taʼlimdan foydalanish imkoniyatining kengligi;
turli xil maʼlumot darajalariga ega bo‘lgan onalar uchun o‘qishga qiziqish;
onalarning taʼlim darajasi har xil bo‘lgan oilalarda bolalarni maktabgacha taʼlim
muassasalarida o‘qishga o‘rgatish amaliyoti;
birinchi sinfga ilk qadam qo‘yganda bolalarning o‘qish savodxonligi darajasi;
to‘rtinchi sinfni tugatgan yosh o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi darajasi – onalarning
taʼlim darajasiga, maktabgacha taʼlim muassasasiga tashriflarining davomiyligiga, onalarning
o‘qishga bo‘lgan munosabatiga, maktabga o‘qish chastotasiga va birinchi sinf bolalarining o‘qish
qobiliyatiga bog‘liq.
PIRLS vositasi matnni o‘qish va tushunish darajasini baholaydigan test, shuningdek
talabalar, ota-onalar, o‘qituvchilar va maktab maʼmuriyati uchun so‘rovnomalarni o‘z ichiga oladi.
Bunda o‘quvchilarning bilimlarni egallash darajasiga bog‘liq omillarni aniqlashga imkoniyat
bergan. Ushbu faoliyatni bajarishda quyidagi maʼlumotlardan foydalanilgan.
Onalar maʼlumoti darajasi. Javoblar uchta toifaga bo‘linadi: “o‘rta umumiy yoki quyi”,
“boshlang‘ich yoki o‘rta kasbiy” va “yuqori”.
Natijalar: Bolalar bilimi, onalarning turli darajadagi maʼlumotiasosidagi dinamikasi qiyosiy
o‘rganilgan.
PIRLS monitoringida, onalarning boshlang‘ich yoki o‘rta maxsus maʼlumotga ega
bo‘lganlari – 40% dan ortig‘ini tashkil etgan. Onalarning deyarli uchdan bir qismi oliy
maʼlumothaqidagi diplomga ega. Onalari faqat maktabni tugatgan, yaʼni o‘rta umumiy maʼlumotga
ega bo‘lganlar eng kam sonli bolalar edi. 2001 yildan 2011 yilgacha oliy maʼlumotli onalar ulushi
sezilarli darajada oshgan. Shu bilan birga, 2011 yilga kelib, onalari oliy va o‘rta maxsus
maʼlumotga ega bo‘lgan bolalar soni kamaya boshlagan.
Bolalarning maktabgacha taʼlim muassasalariga qatnashishi. Javoblar quyidagi toifalarni
hosil qiladi: “3 yil va undan ko‘p”, “3 yildan kam”, “qatnashmadi”.
Bolalarning maktabgacha taʼlim muassasalariga qatnovi o‘rganilgan. Maktabgacha taʼlim
muassasalariga borgan o‘quvchilar birinchi sinfda baʼzi afzalliklarga ega bo‘lgan, chunki bog‘chada
ular hisoblash, o‘qish va yozish bo‘yicha asosiy ko‘nikmalarga ega bo‘lishgan . Shu munosabat
bilan, bolalarning o‘qish savodxonligini tahlil qilayotganda, ular bolalar bog‘chasiga borganmi yoki
yo‘qmi, qancha vaqtgacha bo‘lganligini hisobga olish kerak.
Umuman olganda, maktabgacha taʼlim muassasalariga uch yildan ko‘proq vaqt davomida
qatnashgan to‘rtinchi sinf o‘quvchilari uchala PIRLS monitoringida ustunlik qilishdi. Biroq, 2006
yilda maktabgacha taʼlim muassasalarigauch yildan ortiq borgan bolalar soni kamaygan, uch
yoshgacha bo‘lgan bolalar soni esa ko‘paygan. Аmmo 2011 yilga kelib vaziyat yana
barqarorlashgan. Maktabgacha taʼlim muassasalarigaumuman bormagan o‘quvchilar, o‘n yil ichida
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
