|
268
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
bu deyarli 7 foizga kamaygan. Bu asosan, uch yildan ortiq vaqt davomida maktabgacha taʼlim
muassasalari xizmatidan foydalanayotganlar sonining ko‘payishi bilan bog‘liq. Umuman olganda,
ushbu tendentsiya onalarning maʼlumot darajasidan qatʼiy nazar, barcha oilalar uchun dolzarbligi
asoslangan.
Maktabgacha bilim olish tezligi. PIRLS indeksi uchta toifani o‘z ichiga oladi: “tez-tez”,
“baʼzida”, “hech qachon”. Tahlil vazifalari uchun ushbu indeksdan tashqari, biz ota-onalar
tomonidan bilim olishda vaqtdan unumli foydalanilishini ko‘rsatadigan dinamik o‘zgaruvchanlik
(“ha//yo‘q” javoblari bilan) kiritilgan: “kitoblarni o‘qigan”, “hikoyalarni aytib berishgan”,
“o‘qiganlari muhokama qilingan”, “alifbo bilan o‘yinlar o‘ynagan”, “so‘zlar bilan o‘yinlar
o‘ynagan”, “harflar va so‘zlarni yozgan”.
2001 va 2006 yillarda o‘quvchilarning deyarli yarmi onalariga bilim olishni, o‘qishni yaxshi
ko‘rishlarini aytishgan. Аmmo 2011 yilda bunday onalar soni yarmidan ko‘proqqa kamaygan. Shu
bilan birga, umuman bilim olishni, o‘qishni yoqtirmaydiganlar va sezilarli ravishda vaqti-vaqti bilan
o‘qiydiganlar soni ko‘paygan. Natijada, 2011 yilda respondentlarning eng ko‘p qismi (61%) kitob
mutolaasiga bo‘lgan o‘rtacha qiziqishni qayd etganlar.
Birinchi sinfga qabul qilingan bolalarning o‘qish savodxonligi darajasi. Bu PIRLS indeksi
bo‘lib, ota-onalarning maktabga kirish paytida bolalarning o‘qish qobiliyatlari to‘g‘risidagi
javoblariga asoslanadi. Indeks toifalarni o‘z ichiga oladi: “past daraja”, “o‘rta daraja”, “juda yaxshi
daraja”.
Birinchi sinfga qabul qilingan bolalarning o‘qish savodxonligi darajasi qanday o‘zgarganligi
o‘rganilgan. PIRLSda ishlatiladigan erta o‘qish savodxonligi ko‘rsatkichi ota-onalarning
javoblariga asoslanilgan va obektiv baxolandi deb bo‘lmaydi. Boshqa tomondan, bu PIRLS
natijalari bilan sezilarli ijobiy natijalarni ko‘rsatgan, bu birinchi sinfga qabul qilishda bolaning
o‘qish qobiliyatlari darajasini juda yaxshi aks ettirgan. Shuni taʼkidlash kerakki, rus ota-onalari
bolalarining qobiliyatlarini juda tanqidiy baholaganlar. O‘rta maktab yoki kasb-hunar maʼlumotiga
ega bo‘lgan onalar ko‘pincha bolalarning o‘qish savodxonligining o‘rtacha darajasini qayd etishgan.
To‘rtinchi sinf oxirida o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi qanday o‘zgarganligi
aniqlangan. PIRLS natijalarining dinamikasi bitta umumiy tendentsiyani – turli toifadagi bolalar
orasidagi ballar orasidagi tafovutning o‘sishini ko‘rsatgan. Masalan, onalarning har xil maʼlumotiga
ega bo‘lgan oilalardagi bolalarning farqlari oshgan. 2001 yilda o‘rta kasbiy va oliy maʼlumotli
onalar tomonidan tarbiyalangan to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining o‘rtacha ballari orasidagi farq 42
ball edi. 2006 yilda 56 ballga ko‘tarilgan va 2011 yilga qadar o‘zgarmagan. Natijalardagi eng katta
tafovutni 2006 yil to‘lqinidan maktab o‘quvchilari ko‘rsatgan. Keyin bolalar bog‘chasiga
bormaganlar va 3 yildan ortiq qatnashganlar o‘rtasidagi farq 26 ballni tashkil etdi. 2011 yilga kelib,
bu tafovut 19 balga kamaygan, bu asosan bolalar bog‘chasiga bormagan bolalarning o‘qish
savodxonligi oshganligi bilan bog‘liq.
Xulosa qilib aytganda, ushbu tadqiqot tavsifiy xarakterga ega bo‘lib, sabab-oqibat
munosabatlarini tushuntirish uchun zarur deb hisoblanmaydi. Shu bilan birga, bu maktabgacha
yoshdagi bolalar uchun o‘quv muhiti qanday o‘zgarganligini, shu jumladan 2006 yilda, Rossiya
PIRLS reytingida birinchi o‘rinni egallaganida. Shuningdek, 2011 yildagi vaziyatning o‘zgarishini
ko‘rishingiz mumkin, bunda Rossiya sezilarli darajada o‘smasdan, yuqori pozitsiyani saqlab turgan.
Umumiy tendentsiyalardan biri shundaki, onalar oliy maʼlumotga ega bo‘lmagan oilalardagi bolalar
o‘qish savodxonligi bo‘yicha tengdoshlaridan orqada qolganlar. Bu oilalar bolalarini maktabga
biroz boshqacharoq tayyorlaydilar va boshlang‘ich maktabda o‘qish paytida savodxonlik darajasi
bo‘yicha farq yo‘qligi aniqlangan.
Turli xil onalar darajasidagi oilalardagi bolalarning natijalaridagi tafovut 2011 yilga kelib
qisqargan, ammo umuman yo‘qolmagan. Rossiyada anʼanaviy ravishda “o‘qish” mamlakati sifatida
tasniflanganiga qaramay, 2011 yilda ota-onalarning o‘qishga bo‘lgan qiziqishi pasayishi yana bir
muhim tendentsiya bo‘lib qolgan. 2001 yildan 2006 yilgacha o‘sganidan so‘ng, o‘qishni yaxshi
ko‘radigan onalar ulushi kamaygan. Ushbu o‘zgarish, bilim darajasidan qatʼiy nazar, barcha onalar
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
