Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
44 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
6. www.ziyonet.uz 
7. www.eduportal.uz 
ONA TILI TA’LIMIDA XORIJ TAJRIBASI 
 
Aytbayev D. – filologiya fanlari nomzodi, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat 
pedagogika universiteti dotsenti, Nuradilova A.D.–magistrant, Toshkent davlat o‘zbek tili va 
adabiyoti universiteti, Toshkent, O‘zbekiston. 
 
Annotasiya: 
Ushbu maqolada ona tilininig o‘qitilishida an’anaviy usullardan voz kechib, til 
o‘qitishning formallikka emas, substansianllikka ko‘proq urg‘u berilishi, ya’ni o‘qitishda 
innovatsion ta’minotning o‘rni hamda nutqiy va lingvistik kompetensiyalar haqida fikr yuritiladi. 
Kalit so‘zlar:
formal, substansional, nazariya, amaliy,innovatsiya, mashq, topshiriq, savol, 
til, tafakkur, amaliy, yozma, og‘zaki, nutq. 
Annotation: 
This article focuses on the role of innovative supply in teaching and speech 
and linguistic competencies, rather than traditional methods in mother tongue teaching, with an 
emphasis on substantiality rather than formality referred to. 
Key words:
formal, substantial, theoretical, practical, innovation, exercise, assignment, 
question, language, thinking, practical, written, oral, speech. 
O‘quvchilarga bilim, ko‘nikma va malakalarni puxta o‘zlashtirishlari uchun fanni ilg‘or 
innovatsiyalar, xorijiy ta’lim tajribalariga tayangan holda taqdim etish pedagogdan innovatsion va 
axborot texnologiyalarini chuqur o‘zlashtirganlikni va pedagogik mahoratni talab etadi deb 
ta’kidlansa-da, biroq bugun bu ham yetarli emasligini aniq ko‘zga tashlanmoqda. Jumladan, hozirda 
o‘quvchilarning bilimini baholashda foydalanilayotgan mashq va topshiriqlar hamda test savollari 
maxsus ekspertizadan o‘tkazilmasdan shunchaki mexanik xotirada lingvistik qoidalarni qanchalik 
eslab qolganligigina tekshirilmoqdaki, buni o‘quvchi-yoshlarning og‘zaki va yozma nutqini to‘g‘ri 
va izchil bayon eta olmayotganligida ko‘rishimiz mumkin.
Ilmiy, ilmiy-metodik manbalarda ta’lim mazmuni tushunchasi turlicha talqin qilinadi. 
Jumladan, rus pedagog-olimlari I.Ya.Lerner va M.N.Skatkinlar ta’lim mazmuniga o‘rganish uchun 
tanlangan va o‘quvchilarning o‘zlashtirishlariga mo‘ljallangan, metodik jihatdan ishlangan boy 
ijtimoiy tajribaning bir qismi sifatida qaraydilar. 
Adabiyotlarda «ta’lim mazmuni» tushunchasi bilan birga “o‘quv materiali” atamasi ham 
qo‘llaniladi. Didaktikada o‘quv materiali tushunchasi keng va tor ma’nolarda ishlatiladi. Keng 
ma’noda u “ta’lim mazmuni” tushunchasiga teng bo‘lsa, tor ma’noda ma’lum darajada o‘rganilishi 
kerak bo‘lgan, o‘quvchilarning o‘zlashtirishlariga moslashtirilgan bilim, ko‘nikma va malakalar 
tizimi tushuniladi.10
Ona tili ta’limida bugungi kunda muhim bo‘lgan masala unga berilishi zarur bo‘lgan bilim 
va ko‘nikmaning amaliy ahamiyatga ega bo‘lishi, o‘quvchida tildan tafakkur qilgan holda foydalana 
olishni shakllantirishdir. Hozirda ta’lim mazmuni deganda 1) o‘quv rejalari, 2) o‘quv dasturlari, 3) 
darsliklar hamda 4) o‘quv-metodik qo‘llanmalar nazarda tutiladi. Biroq buo‘rinda baholash 
nazardan chetda qolgani holda dolzarb muammo bo‘lib qolmoqda. Pedagogik o‘lchovlarga oid 
tadqiqotlar-dan ma’limki, “baholash ta’lim maqsadi va o‘qitishni bog‘lab turuvchi ko‘prikdir”.11 
Mazkur fikrlardan kelib chiqb baholash qayerda to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilsa, o‘sha yerda ta’lim sifati 
yuqori bo‘ladi. Bu esa bilimli, dunyoqarashi keng, kreativ fikrlaydigan, zamon bilan hamnafas yosh 
avlodni tarbiyalashning muhim omilidir. Shuning uchun ham, rivojlangan davlatlarda ta’limni 
10 Hamroev G‘. Umumiy o‘rta ta’lim tizimida fonetikaga doir o‘quv materiallarining metodik ta'minotini 
takomillashtirish. pedagogika f.f (PhD) olish uchun yozilgan diss. Samarqand–2019 yil, 5-bet. 
11 Dylan Viliam. Assessment: The Bridge between Teaching and Learning. // National Council of Teachers of English. 
Volume 21 Number 2, December 2013. Page 15-20. 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI