|
43
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
Ta'lim muhitida o`qituvchi o`quvchilarni va o`quvchilar o`qituvchilarini yetarli darajada
tushunishi juda muhimdir. Tajribali o`qituvchi yangi materialni berib, sinfga qarab, aytilganlarni
tushunish darajasini darhol aniqlay oladi. Bunday mahoratni rivojlantirish o`qituvchining kasbiy
tayyorgarligining ajralmas qismi bo`lishi kerak. Hissiy tushunish va hamdardlik, shuningdek,
boshqa bir odamni idrok etish, uning ichki dunyosiga kirib borish, uni barcha fikrlari va hissiyotlari
bilan qabul qilish, aql bilan emas, balki hissiy qobiliyat sifatida muhim rol o`ynaydi.
Avvalo, boshlang'ich maktab o`quvchilari o`rtasidagi ziddiyatlarning o`ziga xosligi
rivojlanish psixologiyasi bilan belgilanadi, chunki bu mojarolarning kelib chiqish sabablariga ham,
ularning rivojlanish xususiyatlari va tugatish usullariga ham katta ta'sir qiladi.
Shuni unutmangki, o`quvchilar o`rtasidagi ziddiyatlarning o`ziga xos xususiyatlari
maktabdagi mashg'ulotlarning tabiati bilan belgilanishi mumkin, ularning asosini o`rganishdir.
Bolaning turmush tarzi va ijtimoiy-iqtisodiy holati ham nizoning o`ziga xos xususiyatlariga ta'sir
qiladi.
Keling, boshlang'ich maktabda shaxslararo nizolarning bir nechta turlarini ajratib
ko`rsatamiz.
Faoliyat to`qnashuvi o`qituvchi va o`quvchi o`rtasida yuzaga keladi, bu o`quvchining o`quv
vazifasini bajarishdan bosh tortishi yoki sust ishlashida namoyon bo`ladi. Bunday to`qnashuvlar
o`qituvchi qisqa vaqt ichida sinfda dars berganda va u bilan talaba o`rtasidagi munosabatlar o`quv
ishlari bilan cheklanib qolganda, o`quv jarayonida qiynalayotgan o`quvchilar bilan tez-tez yuz
beradi. So`nggi paytlarda o`qituvchi ko`pincha o`z mavzusiga haddan tashqari talablar qo`yishi va
intizomni buzganlarni jazolash vositasi sifatida baholardan foydalanganligi sababli bunday
nizolarning ko`payishi kuzatilmoqda.
Bunday holatlar ko`pincha kuchli va iqtidorli o`quvchilarni bir maktabdan ikkinchisiga
ko`chirishga olib keladi, boshqalari esa to`g'ridan-to`g'ri umuman o`rganish motivatsiyasini
pasaytiradi. Harakatlar to`qnashuvi. Mojaroni hal qilishda har qanday o`qituvchining xatosi yangi
muammolar va nizolarni keltirib chiqaradi, bu esa o`quv jarayonining boshqa ishtirokchilarini jalb
qiladi. Shuning uchun pedagogik faoliyatda ziddiyatni muvaffaqiyatli hal etishdan ko`ra uni oldini
olish osonroqdir.
O`qituvchi to`qnashuvda o`z pozitsiyasini to`g'ri aniqlay olishi muhimdir, chunki agar sinf
jamoasi uning tarafida harakat qilsa, u holda hozirgi vaziyatdan optimal yo`lni topish osonroq. Agar
sinf, aksincha, intizomni buzgan kishi bilan xursand bo`lishni boshlasa yoki noaniq pozitsiyani
egallasa, bu ehtimol salbiy oqibatlarga olib keladi.
O`zaro munosabatlar ziddiyatlari. Ushbu to`qnashuvlar asosan o`qituvchi tomonidan yuzaga
kelgan muammoli vaziyatlarni noaniq hal etish natijasida yuzaga keladi. Bunday to`qnashuvlar
shaxsiy ma'noga ega bo`lib, o`quvchining o`qituvchiga uzoq vaqtdan beri yoqmasligini keltirib
chiqaradi vauzoq vaqt davomida ularning o`zaro munosabatini buzadi.
Yuqorida aytilganlarning barchasiga asoslanib, biz xulosa qilishimiz mumkinki, pedagogik
ziddiyat qaysidir ma'noda o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasidagi muloqot jarayonining bir
ko`rinishidir. Bunday pedagogik ziddiyatlarning paydo bo`lishi bilan uni oldini olishga urinish
lozimligini hisobga olish kerak. Shundagina ta’lim-tarbiyaning izchilligi vasifatiga oz bo`lsa ham
hissa qo`sha olamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ta’lim to`g`risidagi qonun.2020.-1-bet
2. Axmedova M “Pedagogik konfliktologiya” T-2014. 11-57-betlar
3. Белкин A.S. Педагогическая конфликтология:учеб. пособие/ А.С.Белкин.-
Екатеринбург: “ГЛАГОЛЬ”, 1995.23-bet
4. Гришина Н.Б. Психология конфликта 2-э изд ( Текст) / Н.Б.Гришина.- СПб. : Питер,
2008.274-bet
5. Xolmo`minova B.A. “Boshlang`ich sinf o`quvchilarida konflikt vaziyatlarni bartaraf etish
texnologiyasi” dissertatsiya T:2013 21-bet
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
