Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

3D ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШДАГИ ЎРНИ ВА 
АҲАМИЯТИ 
 
Баҳромов А.А., Ибодуллаев С.Н., ТАТУ
 
Телевизион технологиялари соҳасида малакали кадрларни тайѐрлаш 
бугунги ―Ахборот асри‖ нинг табиий ва муҳим талабидир. Шу нуқтаи назардан 
мамлакатимизда, қолаверса, бутун дунѐ таълим тизимида ахборот 
технологиялари ѐрдамида электрон дарсликлар, электрон ўқув қўлланмалар, 
педагогик дастурий воситалар, турли таълим ресурслари, ўқитишнинг электрон 
воситалари, мултимедиали дарсликлар яратиш ва улардан фойдаланиш 
ривожланиб бормоқда. Булар ўз навбатида илм-фан тараққиѐтига, таълим 
сифати ва самарадорлигининг ошишига катта ҳисса қўшмоқда. Бундай 
дарсликлардан кенг қўлланиладиганларидан бири видео дарсликлар 
ҳисобланади. Бу видео дарсликларнинг самаралилиги шундаки, ўқувчилар 
масофадан 
туриб, 
мустақил 
таълим 
олиши 
ва 
исталган 
вақтда 
видеодарсликлардан фойдаланишлари мумкин. Бу эса билимларни доимо 
мустаҳкамлаб бориш имконини беради. 
Телевидение яратилгандан буѐн турли босқичларда ривожланиб 
келмоқда. Янги технологиялар телевиденияга жорий этилиб, рангли 
телевидение, рақамли телевидение, IP-телевидение ва бошқалар пайдо 
бўлмоқда. Ҳозирги даврда, телевидение соҳаси 3D технологияларининг 
қўлланилиши билан ривожланишнинг янада янги босқичига чиқди. 
Бугунги кунда жамиятдаги хабарлар, воқеа-ҳодисалар тўғрисида 
маълумотларга 
эга 
бўлишда 
телевидениенинг 
хизмати 
беқиѐс. 
Телеканаллардаги кўрсатувлар инсонларни ўзига жалб этиши учун муҳим 
муаммоларни муҳокама марказига олиб чиқиши, машҳур қиѐфаларни акс 
эттириши зарур. Бунинг учун телевидение ҳам янада ривожланишини давр 
тақозо этади. Кино санъатида уч ўлчамли фильмлар ишлаб чиқариш йўлга 
қўйилгандан сўнг, бу телевидениега ҳам таъсир этмай қолмади. 
Уч ўлчамли (3D) телевидение – бу катта ҳажмдаги маълумотларни ўзида 
жамлаган, томошабинларга уч ўлчовли эффектни узатиб бера оладиган 
телевидениедир. Ҳозирги вақтда телевизорларда ҳеч қандай кўзойнакларсиз уч 
ўлчамли видеоларни кўриш имкониятлари ишлаб чиқилмоқда. Келажакда 
бутунлай барча телеканаллар, барча хонадонларда уч ўлчамда кўрсатилиши 
оддий ҳолга айланиши кўзда тутилмоқда. Ҳозирдагилари эса реклама сифатида 
фойдаланилмоқда. 

---

205 
3D телевидение бу жуда катта маълумотлар ҳажмига эга бўлади. Тасаввур 
қилиш учун, 4:4:4 форматда телесигнални узатишда қанча тезлик кераклигини 
ҳисоблаб чиқишимиз мумкин.
Ушбу ҳолда: 
1. YUV ни узатиш учун жами 540 Мбит/с керак бўлади; 
2. Бунда пикселлар сони 720х576; 
3. Юқори тиниқлик – 8К да эса 7680х4320 ўлчамли пикселлар мавжуд; 
4. Жуда ҳам юқори тезлик, катта ҳажм ҳамда шу форматни қўллаб-
қувватлайдиган ускуналар керак бўлади; 
5. 3D телевидение эса бу узатишлардан ҳам кўра кўпроқ ҳажмда, кўпроқ 
аппаратуралар талаб қилади. 
Ҳозирда 3D кўрсатиш имкониятига эга қуйидагича мониторлар мавжуд: 

стереоскопик 3D-мониторлар; 

автостереоскопик 
3D-мониторлар 
(бунда 
ҳеч 
қандай 
аксессуарларсиз 3D кўриш имконияти мавжуд бўлади); 

катта ҳажмли дисплейлар (вокселлардан таркиб топган). 
МДҲ давлатлари орасида республикамиз биринчилардан бўлиб, рақамли 
телеканалларга ўтганини ҳисобга олсак, уч ўлчовли телевидение техникаси 
тўлалигича яратилгандан сўнг, дастлаб республикамизда ушбу технологияга 
ўтилиши ҳақиқатга анча яқин. Уч ўлчовли телевидениянинг имкониятлари 
жуда катта бўлиб, у орқали томошабинларга уч ўлчовли предметларни 
кўрсатиш осон. Воқеа-ҳодисаларни тўла акс эттиришда, маълумотларни 
сифатли беришда ва барча соҳаларда ушбу технологиянинг қулайликларини 
сезиш мумкин. 
Ҳозирги кунда жаҳон тажрибасидан кўриниб турибдики, таълим 
жараѐнига ўқитишнинг янги, замонавий усул ва воситалари кириб келмоқда ва 
улардан 
самарали 
фойдаланилмоқда. 
Жумладан, 
республикамиздаги 
умумтаълим мактабларида ҳам инновацион ва замонавий педагогик ғояларни 
дарс жараѐнида қўллаш ва уларни яратиш бўйича бир қатор ишлар амалга 
оширилмоқда. Шундай экан ўқитувчи билим олишнинг ягона манбаи бўлиб 
қолиши керак эмас, балки, ўқувчилар мустақил ишлаш жараѐнининг 
ташкилотчиси, маслаҳатчиси, ўқув жараѐнининг менежери бўлиши лозим. 
Янги педагогик лойиҳалар ва технологияларни ишлаб чиқиш асосида 
айнан шу ғоялар ѐтади. Юқоридаги лойиҳалар дарс жараѐнида қўлланилганда 
ўқитувчи биринчи навбатда вақтдан ютади, иккинчидан дарснинг 
самарадорлиги янада ортади. Чунки, мавзуни моҳиятини очиб берувчи 
инновацион лойиҳада таълим сифатини оширишга қаратилган вазифалар 

---

206 
ўқувчилар кўз ўнгида мисоллар тариқасида ўз ечимини топади. Учинчидан эса 
ўқувчиларда фанга нисбатан қизиқиш янада ортади. Ўқувчиларнинг ўзида ҳам 
ана шундай лойиҳалар устида ишлаш турли график ишларини яратишга бўлган 
интилиши кучаяди.