|
RAQAMLI TA‟LIM MUHITIDA O„QITUVCHINING RAQAMLI
KOMPETENTSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
Hamrayeva G.R., Abdusamatova Sh.X., TATU
Raqamli ta‘lim muhitini rivojlantirish borasida bugungi kunda barcha soha va
tarmoqlarda ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Yurtimiz ta‘lim tizimida yangi
o‗zgarishlar joriy qilinib, ta‘lim muassasalari faoliyati rivojlantirilmoqda. Bularning
barchasi malakali mutaxassislarga bo‗lgan talabni oshirmoqda. Chunki har bir
sohaning rivoji, loyihalarning ijrosi yetuk kadrlarga bog‗liq. Shu bois keyingi yillarda
ta‘lim tizimi modernizatsiya qilinib, o‗qitishning zamonaviy shakl va texnologiyalari
joriy etilmoqda. Hududlarda yangi, shu jumladan, xorijiy ta‘lim muassasalari tashkil
etilib, talab yuqori bo‗lgan mutaxassislar tayyorlashga sharoit yaratilmoqda. Ushbu
mutaxassislarni tayyorlashda mahoratli raqamli kompetentsiga ega bo‗lgan
o‗qituvchilarning roli beqiyosdir.
“
Raqamli kompetentsiyalar o‗qituvchining
printsipial jihatdan yangi, raqamli muhitda ishlashga majbur bo‗lishi va ta'lim
jarayonining boshqa ishtirokchilari bilan o‗zaro aloqada bo‗lishi bilan bog'liq.
Raqamli ta‘lim muhitida zamonaviy sifatli mutaxassislar tayyorlash uchun
o‗qituvchining kasbiy kompetensiyasini shakillantirish zarur. ―Raqamli ta'lim
muassasalarining tashabbuskor guruhi raqamli kompetensiyalar matritsasini tuzish va
o‗qituvchilar o‗rtasida katta so‗rovnoma o‗tkazish lozim. Uning maqsadi - bugungi
kunda o‗qituvchilarning qanday savollari va muammolari borligini, shuningdek,
o‗qituvchiga onlayn tarzda yuqori sifatli ishlash uchun qanday malaka oshirish
kurslari kerakligini tushunishdan iborat‖, - bo‗lish kerak. So‗rovnoma natijasida har
bir zamonaviy raqamli muhit o‗qituvchisi o‗zlashtirishi kerak bo‗lgan ettita asosiy
raqamli vakolatlar aniqlandi.
1. Axborotni izlash va ishlash
343
Hozirgi kunda aksariyat o‗qituvchilar Internetda ma'lumot qidirish va tahlil
qilish ko‗nikmalarini rivojlantirdilar. Biroq, ba'zi o‗qituvchilar hali ham raqamli
kontent yaratishda muammolarga duch kelishmoqda.
2. Internet xavfsizligi
O‗qituvchilar o‗zlarini va ma'lumotlarini Internetda qanday saqlashni
o‗rganishlari kerak. Afsuski, ko‗plab o‗qituvchilar kiberxavfsizlikning ahamiyatini
hali ham anglamaydilar va zudlik bilan asoslarni o‗rganishlari kerak.
3. Axborot va ma'lumotlarni boshqarish
Axborot xavfsiz saqlanishi va to‗g'ri boshqarilishi kerak. So‗rov natijalaridan
ko‗rinib turibdiki, ko‗plab o‗qituvchilar bulutli saqlash tizimlaridan qanday
foydalanishni shuningdek, uchinchi shaxslarning shaxsiy ma'lumotlariga oid
qonunchilikni qachon buzganliklarini bilishmaydi.
4. Raqamli muhitda o‗qitishni tashkil etish
O‗z-o‗zini ajratish va masofadan o‗qitishni joriy etishdan oldin
o‗qituvchilarning yarmidan ko‗pi raqamli manbalardan har xil darajada
foydalanganlar. Shunga qaramay, vaziyat shuni ko‗rsatdiki, onlayn ta'lim - bu
o‗rganish kerak bo‗lgan mutlaqo yangi ish shakli.
5. Raqamli muhitda hamkorlik
Raqamli muhitda hamkorlik samarali o‗rganish kalitlaridan biridir. O‗qituvchilar
o‗quvchilar, ota-onalar va hamkasblar bilan raqamli hamkorlik vositalarini
o‗zlashtirishlari kerak.
6. Raqamli muhitda aloqa
Aloqa onlayn ta'lim uchun bir xil darajada muhimdir. O‗qituvchilarning ayrim
qismi bir xil aloqa xizmatida bir nechta funktsiyalarni parallel ravishda ishlatishga
qodir emas, shuningdek, ular uchun bir vaqtning o‗zida bir nechta xizmatlar va
dasturlar bilan ishlash qiyin.
7. Noaniqlik sharoitida o‗z-o‗zini rivojlantirish
Doimiy ravishda o‗z-o‗zini rivojlantirish, o‗qitish, malakasini oshirish, yangi
ko‗nikma va malakalarni o‗zlashtirish - bu har qanday zamonaviy mutaxassis uchun
dolzarb talablardir.
Yuqorida keltirib o‗tilgan zamonaviy ta‘lim muhitida o‗qituvchining raqamli
kompetensiyalar shakllantirish va matritsasini tuzish uchun xorijy davlatlarning
―Ilg‗or modelidan‖ foydalanish samarali natija beradi.
O‗qituvchi kompetensiyasini rivojlantirish Ilg‗or modeli - bu o‗quv jarayonini
tashkil etishda tubdan boshqacha yondashuv ya‘ni o‗qituvchiga nisbatan ayrim
talablar o‗zgaradi. Ushbu model uchta asosiy qismdan iborat.
344
Birinchisi, raqamli professional kompetensiyalar. Bu har qanday zamonaviy
mutaxassisga ega bo‗lishi kerak bo‗lgan ko‗nikmalar. Bunga aloqa, kasbiy
hamkorlik, raqamli ko‗nikmalarni rivojlantirish va aks ettirish amaliyoti kabi raqamli
jihatlar kiradi. Refleksiv amaliyot - bu sizning harakatlaringizni aks ettirish, tahlil
qilish va o‗rganish qobiliyatidir. Bu o‗z kasbiy tajribasiga asoslangan doimiy o‗qish
jarayoni bo‗lib, doimiy rivojlanish va takomillashtirishga imkon beradi.
Ikkinchi qism - bu raqamli pedagogik kompetentsiyalar. Ularga quyidagilar
kiradi:
raqamli manbalar: ularni tanlash, yaratish va o‗zgartirish, shuningdek
boshqarish, himoya qilish va bo‗lishish;
o‗rganish va o‗qitish: o‗qitish, maslahat berish, aks ettirish amaliyoti - tajribani
tahlil qilish va o‗rganish, shuningdek o‗qitishni o‗z-o‗zini boshqarish;
baholash: baholash strategiyasi, dalillarni tahlil qilish, mulohazalar va
rejalashtirish;
o‗quvchilarning imkoniyatlarini kengaytirish: kirish va qo‗shilish,
shaxsiylashtirish, jalb qilish.
Uchinchi qism o‗qituvchining zamonaviy raqamli kompetentsiyalarini
birlashtiradi, bu o‗quvchilarning raqamli kompetentsiyalarini shakllantirishga
qaratilgan. Ushbu model o‗qituvchining eng muhim vazifalaridan biri ta‘lim
muassasasi talabalarida zamonaviy ko‗nikmalarni rivojlantirishga ko‗maklashishdir.
Bular axborot va media savodxonligi, raqamli aloqa va hamkorlik, raqamli tarkib
yaratish, raqamli resurslardan mas'uliyatli foydalanish va texnologik muammolarni
hal qilish.
Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, bugungi kunda butun dunyoda pedagogik
jamoatchilikning katta e'tiborlari yangi raqamli kompetentsiyalarni tezkor ravishda
shakllantirishga yo‗naltirilgan. Hozirgi sharoitda o‗qituvchilar iloji boricha tezroq
o‗rganishlari, zamonaviy texnologiyalarni o‗zlashtirishi, yangi o‗qitish va o‗zaro
ta'sirlashish vositalarini o‗zlashtirishi, shuningdek barcha samarali o‗qitish
formatlarini o‗zlarining kundalik ishlariga kiritishlari zarur. Doimiy o‗rganish bu
butun dunyo bugun nimaga kelgani va bizning kelajagimiz nimada qurilishi. Ham
talabalar, ham o‗qituvchilar uchun uzluksiz o‗rganish - bundan buyon faqat shu
sharoitda biz bilimli, bilimdon yangi avlodni tarbiyalaymiz.
345
Do'stlaringiz bilan baham: |
