Sayfiyeva durdonaning

Elеktron darsliklar yaratish tеxnologiyasi

Axborot asrida insoniyat tarixida sanoat va fan olamida olamshumul yutuqlar qo’lga kiritildi. Dunyoda axborot eng qimmat narsaga aylandi. Kompyuter ixtiro qilinishi insonlar bajaradigan yumushlarni yengillashishiga olib keldi. Fan, ta’lim sohalarida o’qitish o’rganishning zamonaviy vositalari joriy qilindi. Ushbu vositalarni biri va deyarli eng ko’p qo’llaniladigani bu elektron darsliklardir. Hozirda deyarli barcha sohaga barcha sohaning elektron qo’llanmalari mavjud. Lekin hammasini ham foydali deya olmaymiz. Ma’lumot undan insonlar foydalangandagina foydali bo’lishi mumkin. Shunday ekan elektron darsliklar tayyorlashda ham Ushbu jihatga e’tibor qaratish zarur bo’ladi.

Elektron dasrliklar yatuvchi dasturlarning nomlari har xil, lekin ularni boshqarilish tamoyillari deyarli bir xil bo’ladi. Ularning ba’zilari qo’shimcha imkoniyatlari mavjudligi va ularda darslik tayyorlash qulayligi bilan farqlanadi.
Dastlab elektron darsliklar o’ta sodda ko’rinishga ega bo’lgan bo’lsa endilikda turli inson ruhiyatiga ta’sir etadigan tasviriy vositalar bilan boyimoqda. Bunday vositalarga turli animatsiya va video fayllarni kitish mumkin. Dastlab bu imkoniyatlar mavjud bo’lmagan. Vaqt o’tishi bilan Flash, 3D Max dasturlarini ishlab chiqilishi elektron darsliklar tayyorlashni yanada mazmundorroq va foydalanuvchiga mazmuni tushinarliroq bo’lishiga olib keldi. Bularning barchasi axborotlarni elektron usulda tezkor almashish va o’zlashtirish imkonini beradi.
Test. Tashqaridan qaraganda u oddiy elektron o’quv qo’llanmaga o’xshaydi. Asosiy qiyinchilikni savollarni yig’ish va shakllantirish, savollarga javoblarni moslashtirish tashkil etadi.
Entsiklopediya. Bu elektron o’quv qo’llanmaning ombor ko’rinishidir. Tuzilish sathida entsiklopediya atamasi ma'lumot, elektron o’quv qo’llanmada markazlashtirilishi tushunchasini beradi.
Elektron nashr — bu grafik, matn, raqamli, musiqali, video, foto va boshqa axborotlarni va yana foydalanuvchilar uchun bosma xujjatlar yig’indisi. Elektron nashrdan elektron tashuvchilar - magnitli (magnit tasma, magnit disk), optik (CDROM, DVD, CD-R) va yana kompyuter tarmoqlaridan foydanish mumkin.
Elektron darslik tayyorlashda taqdim etilayotgan ma’lumotlar undan foydalanuvchilarga qulay, qiziqarli va kerakli bo’lishligi ahamiyatlidir. Hozirgi kunda elektron darsliklarni bir necha xil tayyorlash usullari mavjud.
Keyingi yillarda multimedia hujjatlarini yaratishga oid juda ham ko’plab dasturiy ta’minotlar ishlab chiqilgan. Ulardan biri Autoplay Media Studio dasturidir. Tayyor loyiha bunda .exe kengaytmali fayl sifatida o’zi ochiluvchi arxiv ko’rinishda yoki qattiq diskdagi alohida papkada shakllantirilishi mumkin.
Matn, tasvir, оvоz va videоlar bilan ishlashda AutoPlay Media Studio 8 dasturining imkоniyatlari katta. AutoPlay Media Studio 8 dasturi grafik dasturlar turkumiga kirib, unda asоsan kichik xajmdagi elektrоn qo’llanmalar yaritash mumkin.
Uzluksiz ta’lim tizimi uchun elektron darslik yaratish katta mahorat talab qiladigan va uzoq davom etadigan jarayon hisoblanadi. Elektron darsliklar ta’lim jarayonida yaxshi samara berayotgan va ularga katta ehtiyoj sezilayotgan hozirgi kunda maxsus fanlar uchun bunday vositalarni yaratish davr talabi bo’lib qoldi. Shu bois ham respublikamizda ayni davrda elektron o’quv adabiyotlarini yaratish jarayoni rivojlanib bormoqda.
Hozirga qadar elektron darsliklarni yaratish texnologiyasiga oid tadqiqotlar olib borilgan, ammo elektron darsliklarni yaratish va amalda joriy etish jarayonini tashkil etish va boshqarish jihatlari yetarli darajada o’rganilmagan.
Elektron o’quv adabiyotlar quyidagi afzalliklarga ega:

• Matn terish xarajatlarini kamaytiradi;
• Chop etish, saqlash va tarqatish xarajatlaridan xalos etadi;
• Ma’lumot kerak bo’lgan joydan darhol olinishi mumkin;
• Faqat zarur bo’lganidagina bosma ko’rinishida chiqarilishi mumkin.

Bizning ushbu ishimiz natijasida "E-book Master" nomli elektron o’quv qo’llanmalarni yaratishni osonlashtiruvchi dastur ishlab chiqildi. Ushbu dastur orqali HTML formatidagi tayorlangan materiallar yagona o’rinlanuvchi EXE fayliga aylantirilib, natijada elektron o’quv qo’llanmasiga ega bo’lamiz.
Ushbu dastur Borland Delphi 7.0 muhitida yaratilgan bo’lib, uning kitobni yaratish holatidagi ko’rinishi quyidagicha