Say d u lla m irzayev

Go ‘yo butun ranggin, butun xushbo ‘yini,
Butun borlig'ini tashlab ketmoqchi.
A. Muxtorning «Asrim» she’rida XX asrning buyuk tarixiy 
voqealari, fan va texnika taraqqiyoti ixcham, lo‘nda va aniq 
badiiy ta ’kidlar orqali umumlashtirilgan. Shoir XX asr haqida 
mushohada yuritib: «Atom maydalandi, oy b o id i yaqin», — 
deb yozar ekan, ana shu birgina misraning o ‘zidayoq neytron 
va protonning kashf etilishi bilan bo giiq b o ig a n olamshumul 
ilmiy taraqqiyotni, insonning kosmosga parvoz qilishidek buyuk 
g‘alabani ifodalashga muvaffaq b o igan. Lirik qahramonning 
bunday poetik mulohazalari XX asrning badiiy umumlashma 
obrazi sifatida aks sado berdi:
325

---

Kurash, yemirish, yaratish, qurish
—
Mana shunday bo ‘Idi asrimizda baxt.
Sizda qanday bo ‘lar
— 
bilmadim,
Bizda shunday bo 'Idi hamma vaqt.
A. M u x to rn in g s h e ’r la ri c h u q u r p o e tik m azm un 
tashiganidek, o ‘z hajmining ixchamligi va g ‘oyat pishiqligi 
bilan ham diqqatga sazovordir. Shoir kichik bir she’rga olam- 
olam mazmunni sig‘dirish va uni siqiq holda yorqin ifodalash 
m ahoratiga ega. Shoirning «Umrim uzoq b o ‘lur» she’rida 
hayotga tashnalik va Vatanga m uhabbat g‘oyasi qisqa hamda 
jo z ib a d o r qilib b e rilg a n . U n d a V a ta n n i m ad h etu v ch i 
a n ’anaviy obrazlar, d ab d ab ali poetik t a ’k id lar va q uruq 
ta v sifla r y o ‘q. C h u n k i bu sh e ’r um r h a q id a m u lo h aza 
yuritayotgan oddiy insonning yurak m ushohadasi b o ‘lib, 
asarda ona V atanga m uhabbat tuyg‘usi obrazli tarzda aks 
ettirilgan.
A. Muxtorning «Vijdon so‘zi», «Xola va bola», «Bir to ‘p 
o ‘rik», «Oltin nurlaringda tebrat dunyoni» kabi she’rlarida ham 
xilma-xil mavzular mahorat bilan yoritilgan.
A. M uxtor she’riyatining yana bir xarakterli xususiyati 
sh u n d ak i, un da lirik q ah ram o n o ‘zining an iq m a ’naviy 
qiyofasiga ega. «Tanish» she’ridagi lirik qahramon jangchi — 
ishchining «qilgan ishi naq jar solishga» arzisa-da, shoir ja r 
solmaydi: uni ortiqcha ta ’rif-tavsiflarga k o ‘mib tashlamaydi. 
Aksincha, uning tarjimai holidan faqat bir lavhani tasvirlash 
orqali ishchi obrazini ochishga, yorqin bir xarakter yaratishga 
muvaffaq b o ‘ladi.
A sq ad M u x to r sh e ’riy a ti tom m a ’n o d ag i zam onaviy 
she’riyatdir. Shunisi muhimki, shoir zamon ruhini va davr 
g 'o y a sin i q u ru q b ay o n qilm aydi, ak sin ch a te ra n bad iiy
umum lashmalar vositasida uni obrazli qilib gavdalantiradi. 
Y o rq in badiiy o b ra z la r y a ra tib , falsafiy m azm un bilan
su g ‘o rilg an m uhim p o e tik x u lo sa larn i o ‘quvchi ongiga 
yetkazadi. Bu xususiyat shoirning m am lakatni qayta qurish 
davridagi she’riyatida (masalan, «Vatanning tirik tomchisi» 
turkumida), ayniqsa, yaqqol namoyon b o ‘lgan: