Say d u lla m irzayev

Bolalik kunlarimda,
О 'yqusiz tunlarimda,
Ко ‘p ertak eshitgandim,
S o'ylab berardi buvim...
Buvimning har qissasi,
H ar bir qilgan hissasi
Fikrimni tortar edi,
Havasim or tar edi,
H a m id O lim jo n x a lq o g ‘z ak i ijo d i t o ‘g ‘ris id a b o la lik
ch o g ‘larid a olgan dastlab k i m a ’lum otlarni keyinchalik oliy 
m aktabda o ‘qish, folklor asarlarini mustaqil m utolaa qilish y o ii 
bilan boyita bordi. Shoir 30-yillarning ikkinchi yarm ida Fozil 
Y o‘ldosh o ‘g‘li og‘zidan yozib olingan «Alpomish» dostonini 
nashrga tayyorlagan, asarga kattagina so‘zboshi yozib, umuman, 
xalq og‘zaki ijodining, xususan, «Alpomish» dostonining badiiy 
xususiyatlarini va buyuk tarbiyaviy-estetik ahamiyatini k o ‘rsatib 
bergan. Shu bilan birga, folklor boyliklarini xalq mulki sifatida 
k o ‘z qorachig‘iday asrash, ulardan yangi jam iyat qurish ishida 
foydalanish g‘oyalarini olg‘a surgan. Jum ladan, u: «Bizning 
yozuvchilarimizga folklorni bilish qanchalik zarur ekanini hayot 
k o ‘rsatur. 0 ‘zbek adabiyotini yuksaltirish, uning tilini chin xalq 
tili qilish, sodda va chuqur qilish, um um an aytganda, o ‘zbek 
yangi adabiyotini chin m a’noda xalqchil qilish uchun folklorning 
ahamiyati buyuk b o ‘lur», — deb yozgan edi.
270

---

H am id Olimjon o ‘z ijodiy faoliyati davom ida xalq og‘zaki 
ijodini kam situ v ch ilarg a, unga n ig ilistlarch a m u n o sa b a td a
b o 'lu v ch ilarg a qarshi izchil k u rash g an 84. Shuningdek, Fozil 
Y o ‘ldosh o ‘g ‘liga b a g ‘ishlab «K uychining xayoli», A bdulla 
sh o irg a a ta b « D o ‘m b ira n in g m aq to vi» sh e ’rla rin i yozgan. 
Bularning ham m asi H am id Olim jonning xalq og'zaki ijodiga 
z o ‘r m u h ab b a t bilan q arag an id an , folklorni xalq tarixining 
qom usi, xalq donishm andligining ifodasi, xalq kayfiyatining 
ko'zgusi deb bilganidan dalolat beradi. Y uqorida tilga olingan 
ikkala ertak doston esa H am id Olimjonning folklorga b o ig a n
so ‘nm as m uhabbatining jonli guvohi va yorqin samarasidir.
H a m id O lim jo n «O y gul b ila n B a x tiy o r» , « S e m u rg 1» 
dostonlarini yaratishda tarixiy haqiqatni ertak sujetiga singdirib 
yuborish, rom antik tasvir yo'sinidan unumli foydalanish orqali 
folklor asarlari ruhini yorqin va g o ‘zal itoda qilgan. A sarda 
zulm va xoinlik, ikkiyuzlam achilik va pastkashlik qoralanib, 
adolat va go'zallik ulug'langan.
Shoirning «Oygul bilan Baxtiyor» dostoni sujetiga xalqning 
o ‘z kuchi va kelajakdagi porloq hayotiga ishonchida nam oyon 
b o ‘lgan yuksak optim istik ruh singib ketgan. D ostonning bosh 
qahram oni — Oygul. U — qahram onlarga xos sifatlar egasi, 
xalq kuchi va irodasini o ‘zida m ujassam lashtirgan obraz. Shoir 
Oygul obrazini y aratish bilan xalq kuchi va irodasini hech 
qachon yengish m um kin emasligini ustalik bilan k o ‘rsatgan. 
«Semurg‘» dostonidagi cho ‘pon Bunyod obrazi orqali ham ana 
shunday m uhim xalqchil g ‘oya olg‘a surilgan. Oygul singari 
Bunyod ham xalq qahram oni va xalq orzularining timsolidir.
«S em u rg 4» — a n ’anaviy xalq d o sto n la rig a xos b o ‘lgan 
afsonaviy obraz va romantik tasvirlarga boy, ular asarning g'oyaviy 
m azm unini qiziqarli va ta ’sirli qilib gavdalantirishga bevosita 
xizmat qiladi. Bunyodning tulporga m inib bahaybat chinorni 
q o ‘p orishi, b a x t qushi Semurg* bilan uchrash ish i va uning 
yordamida dahshatli devni yengishi, qisqasi, dostonda aks etgan 
voqea-hodisalaming deyarli barchasi xalq ertaklariga xos go‘zal