Say d u lla m irzayev

puttaga t o ‘la cham adonlarini k o ‘tarib ch op ad i va nih oyat,
zo'riq ib о ‘ladi. 
« E rta sig a d o m la n i k o 'm ish m a ro sim i b o 'ld i.
M arosim da m ahalladan odam k o ‘p qatnashm adi, aftidan, dom la
ко ‘p odam ning qalbida bundan bir o y oldin о ‘Igan, ко 'plar о ‘sha
to ' y n i d o m la n in g j a n o z a s i h is o b la s h g a n e d i» .
 
Bu ju m lalar
hikoyaning yechimini tashkil qiladi. Ayni chog'da asarning asosiy
g ‘oyasini ham ifodalaydi, ya’ni bu hikoya orqali adib xalqning
229

---

fikri, ezgu urf-odatlari va yaxshi an’analari bilan hisoblashmay,
o ‘ziga nomunosib harakat qilgan har qanday kishi oxir-oqibatda
xalq la’natiga uchraydi, degan g ‘oyani olg‘a suradi.
« T o ‘yda aza» h ik o y a si — b ad iiy jih a td a n ham yetuk ,
original. Asar tili — nihoyatda jozibali va obrazli. Bu hikoya
haqida moskvalik hajvchi Leonid Lench quyidagilarni aytgan:
«А . Q a h h o r o ‘z q a h r a m o n la r in in g a y a n c h li ta q d ir id a n
kitobxonni kulishga majbur qiladi. Insonning o iim i haqida
kulgili qilib hikoya yozish nihoyatda murakkab. Bu ish faqat
Chexovning qo'lidan kelar edi; fransuzlar eplashar edi. Bizda
hozir buning uddasidan chiqadiganlar kam. Qarangki, Abdulla
Qahhor shunga muvaffaq b o ‘libdi. Kichik bir hikoyada siyqasi
chiqib ketgan o iim voqeasi yangicha hayotiy b o ‘yoqlar bilan
yarqirab, jilolanib turibdi»66.
A. Qahhor bu davrda o ‘tmish mavzusida ham ajoyib asarlar
yaratdi. Uning «Dahshat» hikoyasida ayollarning o ‘tmishdagi
h u q u q sizlig i, xoru zorligi, m udhish taqdiri m ah orat bilan
k o ‘rsatilgan. H ikoyada tasvirlangan dodhoning kichik xotini