Say d u lla m irzayev

52 
Said Ahmad.
Bu kunlarga yetganlar bor, yetm aganlar bor. — «Jahon
a d ab iyoti» jurnali, 2001-yil, 9-son , 5-bet.
186

---

insoiming o ‘sib yetishishi Jo'ra, Saodat va Mehri hayoti bilan 
bo g iiq sarguzashtli voqea tasvirida ochib berilgan.
Q issaning asosiy q ah ram oni J o ‘ra — tadrijiy o ‘sishda 
ko‘rsatilgan hayotiy obraz. Asar boshida Jo ‘ra dunyoqarashi, 
bilim doirasi tor va sodda bir yigit sifatida namoyon bo‘ladi. Adib 
iborasi bilan aytganda, «Kechagina dunyoning ishqini, zavqini 
sayroqi bedana, xrom etik, beqasam to ‘n, yaxshi q o ib o la
musallasdan iborat deb yurgan oddiy chapani» Jo ‘ra voqealar 
davom ida o ‘sadi, o ‘zgaradi. H ayotga, odam lar orasidagi 
munosabatlar tarziga jiddiy nazar tashlaydigan boiadi.
Xullas, G ‘afur G 'ulom o'zbek nasri rivojiga muhim hissa 
qo'shgan zabardast adiblardan biridir.
* * *
G ‘afur G 'ulom she’riyati falsafiy umumlashmalarga boyligi, 
g'oyaviy-badiiy yuksakligi bilan ajralib turadi. Hayotning hech 
bir muhim voqea-hodisasi yo'qki, u shoir ijodida o 'z aksini 
topmagan bo'lsin. G 'afur G 'ulom 20-yillarda yozgan «Surnay», 
«Bo'lsin», «Uylanish», «Qish va shoirlar», «Paranji» singari 
she’rlarida hayotda mavjud b o ig a n turli illatlarni, eskilik 
sarq itlarin i q o rala b , xalq on a od o b -axloqni, sam im iyatni 
ulug'ladi.
G 'a fu r G 'u lo m n in g d astlab k i sh e ’rlarid ay o q k o 'z g a
tashlangan zam onaviylik, jo 'sh q in lik singari xususiyatlar 
sh o irning 30-yillarda y ara tg an asa rla rid a sayqal topdi. 
Darhaqiqat, 20-yillarda hali yosh shoir bo igan G 'afur G'ulom 
o'z ustida jiddiy ishlab, ustozlar mahoratini sinchiklab o'rganib, 
30-yillarda ijodiy kamolotga yetdi. Natijada, «Turksib yoilarida», 
«Y alovbardorlikka», «N on», «Neft», «Toshkent», « K o 'k
bo'sag'asida», «Mehnat va hurmat» kabi baquw at she’rlar yaratdi. 
Bu she’rlarda shoir hayotda yuz bergan o'sish-o'zgarishlar, 
yangiliklar, zamondoshlaming mehnatlarini faxr va g'urur bilan 
tasvirlab berdi.
Turkiston-Sibir temir yo'li qurilishiga bag'ishlab yozilgan 
«Turksib yoilarid a» she’rida shoir Turkiston — Sibir temir 
yo'li qurilishining ijtimoiy m ohiyatini ochishda taqqoslash
187

---

usulidan o ‘rinli foydalangan. She’rning badiiyati yuksak, shoir 
tuyg‘ularining p o ‘rtanasi kuchli b o ‘lgani uchun o ‘quvchini 
darrov о ‘ziga rom etadi.
G ‘afur G ‘ulom ning «Y alovbardorlikka» she’rida ham 
taqqoslash, qaram a-qarshi q o ‘yish usulidan u stalik bilan 
foydalanilgan. She’rning lirik qahramoni zamona yoshlarining 
vakili. Shoir ana shu lirik qahramonning his-tuyg‘ularini, orzu- 
istaklarini ifodalar ekan, ozodlik y o ‘lida ota-bobolar olib 
borgan jangovar kurashni eslab, ularga tahsin o ‘qiydi. Shu bilan 
b irg a, zafa rli k u ra sh g a, q a h ra m o n lik k a in tilg a n lirik
q a h ra m o n n in g k ech in m alarin i, yuk sak o rzu va ezgu 
m aqsadlarini g‘afurona m isralarda aks ettiradi. Shoir lirik 
qahram onning bunyodkorlik tuyg‘ularini aks ettiradi. Shu 
tariqa she’rda yaratish zafarlaridan zavqlanish hissi aks etadi.
Lirik qahram on bunyodkorlikka, yangi hayot qurishga 
intiladi. G ‘afur G ‘ulomning «Sarhisob», «K o‘klam marshi», 
«Bog‘», «Stadion oqshomi» kabi she’rlarida ham shunga yaqin 
sadolar yangraydi.
G ‘afur G ‘ulom 30-yillarda turli m avzularda ballada va 
do sto n la r ham y aratd i. Shoirning «Ikki vasiqa», « Т о ‘у» 
balladalarida kishilar ongi va ruhiyatida r o ‘y berayotgan 
o ‘zgarishlar liro-epik yo‘sinda aks etgan.
G ‘afur G ‘ulom ning « К о ‘кап» dostoni badiiy jih atd an
pishiq, uning uslubi ravon, tili sodda va obrazli. Shoir turli 
tasviriy vositalardan unumli foydalangan, chiroyli o ‘xshatishlar, 
yangi sifatlashlar yaratgan. Shu bilan birga, mavzuni yoritishda 
ta b ia t m a n zarala rid an g ‘oyat o ‘rinli foydalangan. Shoir 
paxtazor peyzajini chizar ekan, m anzaraning mayda, lekin 
xarakterli b o ‘laklarini birinchi o ‘ringa chiqaradi va ularni 
k o ‘zga tez ilinadigan, xotirada uzoq saqlanadigan darajada 
y o rq in va jo z ib a d o r qilib aks e ttirad i. N a tija d a , asard a 
tasvirlanayotgan manzara yilning qaysi fasliga tegishli ekani 
aytilmasa-da, undagi peyzaj tasviridan shoirning maqsadi aniq 
m a’lum b o ‘ladi: