Say d u lla m irzayev

«Bu ish shariatda qanday bo ‘lar ekan?»
— degan soxta mulohaza 
bilan xotinini o ‘sha A bdulboqi huzuriga boshlab keladi. 
H iy lak o r A b d u lb o q i esa bu k o ‘ngilsiz v oq ead a n «ogoh 
bo‘lgach», yasama tashvishli chehra bilan: 
«Tavba, ко ‘p chakki
bo ‘libdi. Endi siz er-xotin emas, ona-bola bo ‘libsiz»,
— deb shariat 
hukmini e’lon qiladi. Shunday qilib, mulla Dilkashga uchinchi 
x o tin olish uch u n y o ‘l o chilad i: «M ulla A b d u lb o q i 
M arg‘iloniyning bu qilgan «xizmati uchun» aqcha to ‘ladilar 
va yangi «ona-bolalar» h u jradan chiqdilar. M adrasaning 
eshigidan chiqarda mulla Dilkash xotiniga qarab:
— Ona, — dedi, — o'zingiz bosh b o ‘lib, yana birorta xotin olib berasiz-
da, ikki xotinga o'rgangan kishi...
— O 'ling ilo y o , onangiz nim asi, hech bo'lm asa «ора» deng, — dedi
bechora sodda xotin.
«Hiylai shar’iy» hikoyasida obrazlar xarakteri ustalik bilan 
ochib berilgan. Shunga ko‘ra hikoyadagi «bechora sodda xotin» 
obrazi ham, xotinboz mulla Dilkash qiyofasi va shariatfurush 
mulla A bdulboqi siymosi ham kitobxon yodida uzoq vaqt 
saqlanib qoladi. A sar g ‘oyasi o b razlarnin g h a rak a tid an , 
hikoyaning umumiy ruhidan kelib chiqadi. Hikoya sujet va 
kompozitsiya jihatidan ham pishiq. Yozuvchi asar g‘oyasini 
ochishda, obraz yaratishda satirik bo‘yoqlardan ustalik bilan 
foydalangan.
G ‘afur G ‘ulom hikoyalarida milliy ruh, milliy xususiyatlar 
tasviri b o ‘rtib turadi. Yozuvchining m ehnatkash aholining 
o ‘tmishdagi og‘ir ahvoli, qashshoqligi haqida hikoya qiluvchi 
«Mening o ‘g‘rigina bolam» (1962) asarida bu xususiyat ochiq
182

---

k o ‘rinadi. H ikoyadagi kam p ir obrazi o ‘tm ishda qiynalib 
tirikchilik o ‘tkazgan onalarimizning mushtarak timsoli bo‘lib, 
uning soddaligi, samimiyligi, insonparvar va mehribonligi 
jozibali qilib ifodalangan. Hikoyada yozuvchi dialog uslubidan 
mohirona foydalangan. Kampir bilan o ‘g‘ri o‘rtasidagi dialog 
o b ra z la r x a ra k te rin i o ch ish ga bev o sita xizm at qiladi. 
Shuningdek, o ‘quvchiga kuchli estetik ta ’sir ko‘rsatadi: