Say d u lla m irzayev

Ifloslik em asm i, taqsir?!
«Mehrobdan chayon» romani — badiiy mahorat darajasiga 
k o ‘ra m ukam m al asar. U ning sujeti qiziqarli va dram atik 
v aziy atlarg a boy b o ‘lganidek, tili ham p u xta va shirali. 
Qodiriyning har ikkala rom anida ham hayot haqiqati katta 
m ahorat bilan aks ettirilgan. Takrorlanmas darajadagi original 
va yorqin obrazlar orqali hayot haqiqati badiiy haqiqatga 
ay lan tirilg an. A bdulla Q odiriy ro m an larin in g sujeti tom
m a’noda hayotiy va nihoyatda qiziqarli, ta ’sirli b o ‘lganidek, 
ular obraz yaratish, til boyliklaridan foydalanish jihatidan ham 
g‘oyat go‘zal va jozibadordir. H ar ikkala rom anda Abdulla 
Q odiriy badiiy m a h o ratn in g oliy d arajad ag i nam unasini 
k o ‘rsatgan.
Ushbu romanlar yaratilganiga ko‘p muddat bo‘lgani, milliy 
adabiyotda ayni janrdagi ilk urinish ekaniga qaramay, hamon
155

---

romanchilik cho‘qqisi sifatida e’tirof etilmoqda. Shunga ko‘ra, 
u zamonaviy o ‘zbek adiblariga katta maktab vazifasini o ‘tab 
kelmoqda. Abdulla Qodiriy mahoratidan o ‘zbek yozuvchilari 
bilan bir qatorda qozoq, turkman, ozarbayjon, tojik, qirg‘iz, 
tatar, qoraqalpoq, uyg‘ur va boshqa millat san’atkorlari ham 
m a ’naviy oziqa o lg a n la r, u n d an m a h o ra t « sir» larin i 
o ‘rganganlar. M asalan, turkm an adibi Berdi Kerboboyev: 
« ...0 ‘zbek yozuvchisi Abdulla Qodiriyning «ОЧкап kunlar», 
«Mehrobdan chayon»ini o‘qib, shulardan ibrat olmasam «Dadil 
qadam»ni boshlay olmagan ЬоЧаг edim», — degan edi. Qozoq 
yozuvchisi Muxtor Avezov: «Abdulla Qodiriy asarlarini xuddi 
Q urmong‘ozi yoki Chaykovskiy kuylarini tinglaganday, dam 
olib, miriqib, gasht qilib o ‘qiysan kishi», — deb e’tirof etgan 
edi. C hingiz A y tm ato v esa A b d u lla Q odiriy nom ini ilk 
ustozlaridan biri sifatida hurmat va ixlos bilan tilga olgan edi.
Adib shaxsga sig‘inish davrida tuhm atga uchrab, 1938- 
yilning 4-oktabrida qatl etildi. A bdulla Qodiriy 1956-yilda 
to ‘liq oqlandi. Shundan so‘ng, ayniqsa, mustaqillik davrida 
yozuvchi Abdulla Qodiriy ijodi yuksak qadrlanib, uning bebaho 
xizmatlari munosib taqdirlandi.
Hozirgi vaqtda ko‘plab maktab va o ‘quv yurtlari, xiyobon 
va k o ‘chalar, m adaniyat uylari va kutubxonalar, institutlar 
Abdulla Qodiriy nomi bilan atalmoqda. Adib asarlari qayta- 
q ay ta n ash r etilm o qd a. R espu blik a h u k u m a ti A bdulla 
Qodiriyning buyuk xizmatlarini taqdirlash, adibning tabarruk 
nom ini ab a d iy lash tirish b o ‘yicha k a tta ishlarn i am alga 
oshirmoqda. Jumladan, Toshkentdagi Madaniyat institutiga va 
Jizzax pedagogika institutiga Abdulla Qodiriy nomi berildi. 
P o y tax td ag i m arkaziy k o ‘ch alarid an biri va T o shkent 
metrosining bir bekati Qodiriy nomi bilan ataladi. Abdulla 
Qodiriy nomida Davlat Mukofoti ta ’sis etildi. Yozuvchining 
o ‘g‘li marhum Habibullo Qodiriy bu haqda katta qoniqish bilan 
yozgan hamda Abdulla Qodiriy avlodlari nomidan xalqimizga, 
davlatimizga samimiy minnatdorchilik izhor etgan42.