Say d u lla m irzayev


«M ening xalqim birlik va ittifoqni, ham jihatlikni ya x sh i ко ‘radi



Download 9,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet202/296
Sana12.07.2022
Hajmi9,12 Mb.
#782854
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   296
Bog'liq
xx asr o\'zbek adabiyoti. mirzayev s

«M ening xalqim birlik va ittifoqni, ham jihatlikni ya x sh i ко ‘radi.
Tirik ekan bir-birini qo ‘llab-quvvatlaydi... M ening xalqim do ‘stlik,
birodarlikning qadrini biladi»,
 
— deya imon keltirgan.
H am id O lim jon uru sh d av ri ta la b la rig a ja v o b b erishda 
dram aturgiya janri imkoniyatlaridan ham samarali foydalandi. 
M a ’lum ki, bu d a v rd a shoir, avvalo, N . P o g o d in , U y g ‘un, 
S. A bdullalar bilan ham korlikda « 0 ‘zbekiston qilichi» (1941) 
musiqali dramasini yozdi. So‘ngra «M uqanna» tarixiy dramasini
275


yaratdi. H ar ikkala sahna asari, xususan, «M uqanna» (1943) urush 
yillaridagi o ‘zbek dramaturgiyasining jiddiy yutug‘i hisoblanadi. 
«M uqanna» dram asida V atanga m uhabbat, bosqinchi yovga 
n afrat g ‘oyalarini olg‘a surishda tarixiy o ‘tm ish m avzusidan 
m o h iro n a fo y d alan ilg an . D ra m a d a b o b o la rn in g M u q a n n a
boshchiligida arab istilochilariga qarshi olib borgan qahram onona 
kurashi ustalik bilan k o ‘rsatilgan. Dram aturg arab istilochilarini 
qoralagan holda arab xalqiga d o ‘stona munosabatni ifoda etadi. 
Zarafshonlik dehqon G ‘irdak tilidan aytilgan quyidagi so‘zlarda 
dramaturgning ana shu nuqtai nazari yaqqol k o‘rinadi:
A rabda ham musichaday begunoh,
Senga о 'xshash bechoralar juda ко ‘p.
Jaloyirga yo g 'd ir barcha qahringni,
Battolga soch, qancha bo Isa zahringni.
K im ki bosib kirgan bo ‘Isa yurtingga
Shuni qurit!
D ra m a n in g b o sh q a h ra m o n i — H o sh im H a k im o ‘g ‘li 
M uqanna otli tarixiy shaxs. U hayotiy b o ‘yoqlarda jon li va 
toM aqonli qilib tasv irlan g an . M u q a n n a d u sh m an g a qarshi 
ku rash d a mislsiz sab o t, m a to n a t, m ardlik va q a h ra m o n lik
k o ‘rsatadi.
A s a r k o n f lik ti — h a y o tiy h a q iq a tg a m o s. K o n flik t 
M uqanna, O tash, G ulobod, Guloyim, G ‘irdak kabi m ahalliy 
xalq vakillari bilan arab q o ‘shini q o ‘m ondoni Saidbattol, arab 
ruhoniysi Jaloyir, qul xo‘jasi Feruz singari shaxslar o ‘rtasidagi 
hayot-m am ot kurashi asosiga qurilgan. D ram a g‘oyasi ana shu 
ijobiy va salbiy obrazlarning xatti-h arak ati, ayovsiz kurashi, 
d ialo g va m o n o lo g la rig a s in g d irib y u b o rilg a n . X u su sa n , 
M uqanna m onologlari zo ‘r m ahorat bilan yaratilgan.
She’riy y o ‘l bilan yozilgan «M uqanna» dram asi m azm un 
teranligi va badiiy shaklining mukammalligiga k o ‘ra «Otello», 
«Gamlet», «Alisher Navoiy» kabi m ashhur sahna asarlariga yaqin 
turadi. Atoqli yozuvchi A. Fadeev: «M uqanna» pyesasi g‘oyat 
zo‘r iste’dod bilan yozilgan», — deb ta ’kidlagan edi. Akademik 
Komil Yashin ham dram aga yuqori baho berib, «Guloyimning 
muloyim, shu bilan birga, dushm anga nisbatan shafqatsiz va
276


m ard o n av o r obrazi jah o n adabiyotidagi Laurensiya, Shirm , 
N e sto n -D a rijo n singari o ‘lm as o b raz larn i csga soladi. o '/
xususiyatlari bilan esa ulardan qolishmaydi» deb yozgan edi.
So‘z san’ati xazinasiga qimm atli hissa q o ‘shgan hassos shoir 
H am id Olimjonning badiiy tasvir m ahorati — keng qamrovli. 
U yo zuvchining h a y o tn i o ‘rg anish i va m avzu tan la sh id a n
boshlab, o ‘z ichiga m azm un va shakl tushunchasining barcha 
b o ‘la k la rin i q a m ra b o lad i. S h u n d a y b o ‘lsa -d a , rus adibi 
K. Fedin aytganiday: «...yozuvchining m ahorati haqidagi gapni 
tildan boshlash kerak. C hunki h a tto badiiy shaklning bosh 
b o ‘laklaridan b o ‘lgan kom pozitsiya ham aham iyati jihatidan 
yozuvchi tilidan keyin turadi». H am id Olimjon o ‘z asarlarida 
poetik m azm unni til boyliklaridan unumli foydalangan holda 
ustalik bilan sodda va siqiq qilib, yorqin ifodalagan. Shoir 
a sarlari tilid a um um iylik, soxtalik , jim jim a d o rlik , o ‘rinsiz 
tak ro rla r, tushunilishi qiyin b o ‘lgan arxaik so ‘z va ib oralar 
y o ‘q. U x a lq m a q o lla ri va h ik m a tli s o ‘z la ri d a ra ja s id a
serm azm un misralar, go‘zal baytlar yaratgan. Shoir she’riyatida 
h a y o tiy f a k tla r n i c h u q u r m u s h o h a d a q ilis h , jo n li til 
boyliklaridan m ahorat bilan foydalanish asosida yuzaga kelgan: 
«Farzand guldir, ona bir b o ‘ston, shuning bilan jah o n guliston», 
«M eva b o ‘lmas q uru q d ara x td an , nishon b o ‘lmas m ozorda 
bax tdan» , «Qilm oq kerak v a ’daga vafo, vafosizlar tortgusi 
jafo», «Quyoshni yengolmas qora zulmat», «D aryoday zo‘r va 
m ohir inson» singari falsafiy m a ’noga ega b o 'lgan hikm atli 
so‘z va iboralar tez-tez ko‘zga tashlanib turadi.
H am id Olimjon she’riyati — asar g ‘oyasini obrazli tarzda 
ochishga xizm at qiluvchi o ‘xshatish, sifatlash , m u b o la g ‘a, 
jonlantirish kabi xilma-xil tasviriy vositalarga boy. Shoir ijodida 
eng k o ‘p q o ‘lla n ilg a n b a d iiy ta s v iriy v o s ita , s h u b h a siz , 
o ‘xshatish d ir. S hoir m uayyan b ir h o disani yoki q ah ram o n
holatini ikkinchi bir hodisaga, holatga o ‘xshatish y o ‘li bilan 
k o ‘p v a q t y o rq in , g o ‘zal va o rig in a l ta s v ir y a ra tib , 
o ‘quvchilarga estetik zavq bag ‘ishlaydi:

Download 9,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   296




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish