Саволлар ва жавоблар Axбoрoт – ресурс турлaри сифaтидa

Компьютер тармоқларининг таснифи

Компьютер тармоқларини кўпгина белгилар, хусусан ҳудудий тақсимла-ниши жиҳатидан таснифлаш мумкин. Бунга кўра глобал, минтақавий ва локал (маҳаллий) тармоқлар фарқланади.

Глобал тармоқлар бутун дунё бўйича тармоқдан фойдаланувчиларни қамраб олади ва кўпинча бир-биридан 10—15 минг километр узоқликдаги ШК ва алоқа тармоқлари узелларини бирлаштирувчи йўлдош орқали алоқа каналларидан фойдаланади.
Минтақавий тармоқлар унча катта бўлмаган мамлакат шаҳарлари, вилоятларидаги фойдаланувчиларни бирлаштиради. Алоқа канали сифатида кўпинча телефон тармоқларидан фойдаланилади. Тармоқ узеллари орасидаги масофа 10—1000 километрни ташкил этади.
ШКнинг локал тармоқлари бир корхона, муассасанинг бир ёки бир қанча яқин биноларидаги абонентларни боғлайди. Локал тармоқлар жуда кенг тарқалган, чунки 80—90% ахбо­рот ўша тармоқ атрофида айланиб юради. Локал тармоқлари ҳар қандай тизилмага эга бўлиши мумкин. Лекин локал тармоқлардаги ШКлар юқори тезликка эга ягона ахборот узатиш канали билан боғланган бўлади. Барча ШКлар учун ягона тезкор ахборот узатиш каналининг бўлиши — локал тармоқнинг ажралиб турувчи хусусиятидир. Оптик каналда ёруғлик ўтказгич инсон сочи толаси қалинлигида ясалган. Бу ўта тезкор, ишончли ва қиммат турадиган кабел.
Компьютер тармоқларининг физик алоқа топологияси

Тармоқ топологияси — бу ШКлар алоқа каналлари бирлашувининг мантиқий чизмаси. Локал тармоқларида кўпинча қуйидаги асосий уч тополо-гиядан биридан фойдаланилади: моноканалли, айланма ёки юлдузсимон. Бошқа кўпгина топологиялар шу учтасидан келиб чиқади. Тармоқ узелларининг каналга кириш кетма-кетлигини аниқлаш учун кириш услубининг ўзи зарур.

Кириш услуби — бу моддий даражада узелларни бирлаштирувчи маълумотларни узатиш каналидан фойдаланишни белгиловчи қоидалар тўпламидир. Локал тармоқларида энг кенг тарқалган кириш услублари Ethernet, Token-Ring, Arenet саналади. Тармоқ платалари моддий қурилма бўлиб, ҳар бир ШК тармоғига ўрнатилади ва тармоқ каналлари бўйича ахборот узатиш ҳамда қабул қилишни таъминлайди.
Моноканал топология тармоғи барча ШК тармоғини бирлаштирувчи битта алоқа каналидан фойдаланади. Топология тармоғида энг кенг тарқалган услуб — бу элтувчи частотани ва ихтилофларни аниқловчи кириш услубидир (CSMA/CD)
Бунда аввало, тармоқнинг кириш услубида коммуникация канали бўйича маълумотларни жўнатишдан олдин канал тинглаб кўрилади ва у бўш эканлигига ишонч ҳосил қилингандан сўнггина, пакет жўнатилади. Агар канал банд бўлса, узел тасодифий вақт оралиғида пакетни узатишга қайта уриниб кўради. Битта тармоқ узели орқали узатиладиган маълумотлар барча узелларга етиб боради, аммо бу маълумотлар учун мўлжалланган узелгина уларни аниқлайди ва қабул қилади.
Канал бандлиги олдиндан эшитилиб кўрилсада, иккита узел орқали пакетларни бир вақтда узатиш пайтида ихтилоф пайдо бўлиши мумкин. Бу шу нарса билан боғлиқки, сигнал канал бўйлаб ўтаётганда вақтинчалик ушланиб қолиши мумкин: сигнал юборилган, лекин эшитиб кўриладиган узелгача етиб бормаган бўлади, натижада узел каналини бўш деб ҳисоблаб узатиш бошланади. Бундай кириш услубига эга тармоққа Ethernet тармоғи мисол бўла олади.
Кичик ЭҲМ, микро ЭҲМ ва ниҳоят шахсий компьютерларнинг пайдо бўлиши, маълумотларни қайта ишлаш тизимини ташкил этишга, замонавий ахборот-коммуникация технологияларини яратишга янгича ёндашувни талаб этади. Айрим ШКнинг маълумотларни марказлашган ҳолда қайта ишлаш тизимидан тақсимланган ҳолда қайта ишлашга ўтиши борасида мантиқий асосланган талаб пайдо бўлди.