|
Казус 30
А давлатнинг харбий бўлинма раҳбари 2000 йилларда содир бўлган халқаро қуролли тўқнашувлар пайтида Б давлат ҳудудида тинч қишлоқ аҳолисини ўлдирганликда айбланди. Ҳужум пайтида унинг қўл олтидаги аксарият харбийлар тинч ахолини ўлдиришни рад этишган.
Харбий бўлинма раҳбари 2004 йилда А давлатнинг президенти томонидан авф этилди.
Қабул қилинган қарор ҳақида хабар топгандан сўнг, Б давлат А давлатга харбий бўлинма раҳбарини шахсий тергов ўтказиш ва суд жавобгарлигига топширишни илтимоси билан чиқди.
Савол: халқаро жиноят ҳуқуқининг асосий принципларини тўғри талқин қилган ҳолда давлатларнинг хатти харакатини, шунингдек харбий хизматчиларнинг тинч аҳолини ўлдиришни рад этганларини таснифланг.
Urush davrida amalda bo‘ladigan va xalqaro gumanitar huquqqa tegishli bo‘lgan asosiy tamoyillardan biri bu urush davrida faqat dushmanning qurolli kuchlariga qarshi (tinch aholisiga emas) harbiy harakatlarning oldi olib borilishdir. Tinch axoli har doim daxlsiz deb hisoblanadi. Qurolli kuchlar bilan tinch aholini ajratmagan xolda yoppasiga urush harakatlari olib borilishi xalqaro jinoyatdir. Huquqiy jihatdan qaraganda qurolli kuchlar ham: kombatantlar (jang qiluvchilar) va nokombatantlar (jangda qatnashmaydiganlar)ga bo‘linadi.
Kombatantlar — qurolli kuchlar tarkibiga kiruvchi va shaxsan urush harakatlarida katnashish huquqiga ega bo‘lgan shaxslardir(1977 yilgi Kushimcha Protokolning 43-moddasi, 2-bandi). Ular kulga qurol olib dushmanga qarshi urush harakatlari olib boradilar va faqat ularga nisbatan harbiy zo`ravonlik, yo‘q. qilishgacha bo‘lgan choratadbirlarni qo‘llash mumkin. Ular dushman quliga tushib krlsalar, harbiy asirlarga aylanadilar.
Ular tarkibiga:
• birinchidan, doimiy qurolli kuchlarning shaxsiy tarkibi;
• ikkinchidan, doimiy bo‘lmagan kuchlar — partizanlar, kungillilar, lekin shu shart bilanki:
- ushbu otradlarga bosh-kosh bo‘ladigan javobgar shaxs bo‘lsa;
- o‘zokdan yakkol ko‘zga tashlanadigan belgilari bo‘lsa;
- o‘z harakatlarida urushning qonun va urf-odatlariga amal
kilsalar;
- har bir qurolli tuknashuvlarda ochiq xolda, xususan, urush
- oldidan saflanganda dushman ko‘z oldida (optik asboblar yordami-
daham ansholanishi mumkin) ochiqdan-ochiq. qurol olib yursalar;
• uchinchidan, dengiz savdo kemalari va fuqaro samolyotlari ekipajlari (agar ular harbiy kema va samolyotlargaj aylantirilgan bo‘lsa);
• to‘rtinchidan, milliy-ozodlik urushida kdtnashayotgan jangchilar;
• beshinchidan, bosib olingan hududlar aholisi (agar ular dushman bostirib kelganda doimiy kushinga aylanishga ulgurmay kullariga qurol olib jang kilsalar va qurol olib yurib, urush qonunlari va urf-odatlariga rioya etadilar) tarkibi kiradi.
Harbiy jinoyatlar tarkibiga 8moddasiga muvofiq xalqaro huquqda
belgilangan jiddiy qonunbuzarliklar amalgaoshirish qaysilarki 1949 yil 12 avgustdagi JenevaKonvensiyasi tomonidan himoya qilinadi jumladan, noqonuniy, asossiz, katta darajadagi qirg`in, fuqarolar yashaydigan hududlarga qasddan hujum qilish, yoki alohida shaxslarga qaysilarki bevosita harbiy harakatlarda ishtirok etmasa fuqaro obyektlariga qasddan hujum qilish qasddan hujum qilish, agarda bunday huyjum fuqarolarning o`limiga yoki jarohati yetkazilishiga olib kelsa
himoya qilinmagan, harbiylarning maqsadlari hisoblanmaydigan joylar,
Harbiy qism komandiri yoki harbiy komandir sifatida faoliyat yurituvchi shaxs jinoiyjavobgarlikka tortiladi agarda bu ushbu sudning yurisdiksiyasiga taalluqli bo`lsa Shuningdek, komandir o`zining qo`lostidagi xodimlari askarlarining harakati tufaylijavobgarlikka tortilishi mumkin,
agarda:
Agarda komandir ushbu harakatlarni sodir bo`lishini bilgan yoki ma`lumotlar shunga yo`naltirilgan bo`lsa,
Jinoyatlar komandirning nazorati va javobgarligiga taalluqli bo`lsa
Komandir o`zining vakolatlari doirasida hech qanday harakat amalga oshirmagan bo`lsa yoki organlarga ushbu masalani bermagan bo`lsa.
Tribunal uch turdagi jinoyatlar sodir bo`lganda qo`llaniladi: tinchlikka qarshi jinoyatlar, harbiy jinoyatlar, insoniylikka qarshi jinoyatlar (qotillik, qirg`in, siyosiy milliy yoki irqiy motivlar tufayli sodir etilsa)
Har qanday shaxs Xalqaro harbiy tribunal tomonidan hukm qilinganligiga qaramasdan , sudda harbiy, okkupatsion, milliy tribunal yangi jazo belgilashi mumkin agarda Xalqaro harbiy tribunal tomonidan jinoiy uyushmada ishtirok etganligi aniqlansa.
harbiy jinoyatlar tarkibiga 8moddasiga muvofiq xalqaro huquqda belgilangan jiddiy qonunbuzarliklar amalga oshirish qaysilarki 1949 yil 12 avgustdagi Jeneva Konvensiyasi tomonidan himoya qilinadi
jumladan, noqonuniy, asossiz, katta darajadagi qirg`in,
fuqarolar yashaydigan hududlarga qasddan hujum qilish, yoki alohida shaxslarga qaysilarki bevosita harbiy harakatlarda ishtirok etmasa
fuqaro obyektlariga qasddan hujum qilish
qasddan hujum qilish, agarda bunday huyjum fuqarolarning o`limiga yoki jarohati yetkazilishiga olib kelsa
himoya qilinmagan, harbiylarning maqsadlari hisoblanmaydigan joylar,
Harbiyqismkomandiriyokiharbiykomandirsifatidafaoliyatyurituvchishaxsjinoiyjavobgarlikkatortiladiagardabuushbusudningyurisdiksiyasigataalluqlibo`lsa
Shuningdek, komandiro`ziningqo`lostidagixodimlariaskarlariningharakatitufaylijavobgarlikkatortilishimumkin, agarda:
Agarda komandir ushbu harakatlarni sodir bo`lishini bilgan yoki ma`lumotlar shunga yo`naltirilgan bo`lsa,
Jinoyatlar komandirning nazorati va javobgarligiga taalluqli bo`lsa
Komandir o`zining vakolatlari doirasida hech qanday harakat amalga oshirmagan bo`lsa yoki organlarga ushbu masalani bermagan bo`lsa.
Do'stlaringiz bilan baham: |
