Savollar ”Gilgamish” dostoni va adabiyotidagi o’rni?

Savollar

1.”Gilgamish” dostoni va adabiyotidagi o’rni?

«Gilgamish» dostonining shumer tilida saqlangan syujeti bilan akkad nusxasi syujeti o’rtasida farq bor. Masalan, shumer tilidagi nusxada birinchi qo’shiq «Gilgamish va Akka» deb nomlangan. Unda Gilgamish hukmronlik qilgan shahar Kish shahrining hukmdori Akkaga buysungan. Gilgamish o’z do’sti Enkidu, xalq yig’ini va oqsoqollari maslahati bilan Akkad zulmidan qutilish uchun kurashga otlanadi. Jang Gilgamishning g’alabasi bilan tugaydi. Akkadlar yaratgan dostonda shumeriylar qo’shig’ida aks etgan tasvir berilmagan. Akkad dostonining syujetida Gilgamish bir muncha zulmkor shoh sifatida ko’rsatilgan.Gilgamish erkaklarni shahar devorlarini qurishga majbur etib, xotin–qizlarni haramiga olib boradigan hukmdorga aylangan.Gilgamish do’sti Enkidu bilan bir qancha qahramonliklar ko’rsatadi.Masalan, Kedr o’rmonida yashovchi pahlavon Xumbaboni kurashda halok etadi.Gilgamishning pahlavonligiga qoyil qolgan ma’buda Ishtar (shumerlarda Innin) unga sevgi izhor etadi.Gilgamishdan rad javobini oladi. Ishtar bundan g’azablanadi va otasidan yordam so’raydi. Otasi xudo Anu unga qarshi samoviy xo’kizni yuboradi.U shunchalik bahaybatli ediki, Frot daryosining suvini bir simirishda ichib qo’yadi (M.Koshg’ariy turkiylarning o’g’uz qabilasi Frot daryosini Oko’z – Ho’kiz nomi bilan ataganligini yozadi.Qarang: I, 91-bet).Dami bilan yerni yoradi.Gilgamish Enkidu bilan birgalikda samoviy xo’kizni o’ldiradi.

Gilgamish xudolarga bas kelaolmasligini anglab yetadi. Shu sababli, u o’lmaslik – boqiy yashash sirini axtarib kemada Okeandan suzib o’tadi va O’tnapishtim yashayotgan orolga yetib keladi. Uning maslahati bilan dengiz tubiga tushib, qari odamlarni yashartiradigan sehrli o’tni olib chiqadi.Lekin qarshisida ilon paydo bo’lib, o’tni olib qochadi.

«Gilgamish»ning mantiqiy hukmi kuchli pahlavonlar ham abadiy yashay olmaydi, xudoga itoat et, hamma ish uning roziligi bilan bo’ladi, degan g’oya asosida qurilgan.