Savol Jinoyatlar o‘z xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra qanday tasniflanadi? Javob

Jinoyat  tarkibining  subyekti  –  jinoyat  qonunchiligida  nazarda  tutilgan 

jinoyatni  sodir  etgan  va  ushbu  qonunda  belgilangan  yoshga  yetgan  aqli  raso 

jismoniy  shaxsdir.  Ko‘rinib  turibdiki,  jinoyat  subyekti  o‘z  tarkibiga  jismoniy 

shaxsligi (O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar 

va  chet  el  fuqarolari),  aqli  rasoligi  va  jinoyat  qonunida  belgilangan  jinoiy 

javobgarlik  yoshiga  yetganligini  qamrab  oladi.  Yuqoridagilarni  inobatga  olgan 

holda  shuni  aytishimiz  mumkinki,  A  ismli  shaxs  jinoyat  sodir  etgunga  qadar  o‘n 

olti yoshga to‘lgan, aqli raso jismoniy shaxs bo‘lsa javobgarlikka tortiladi. Ushbu 

belgilarning birortasining bo‘lmasligi jinoyat tarkibi mavjud emasligini anglatadi. 

Jinoyat  tarkibining  mavjud  bo‘lmasligi  esa  o‘z-o‘zidan  subyektni  jinoiy 

javobgarlikdan  ozod  qiladi.  Bunday  holatda  tarbiya  yo‘sinidagi  yoki  tibbiy 

yo‘sindagi majburlov choralari qo‘llanilishi mumkin. Tibbiy yo‘sindagi majburlov 

choralari  jazo  chorasi  deb  e’tirof  etilmaydi.  Umuman  olganda,  jinoyatchi 

avtomobilni  erkin  boshqarib  yurganligiga  qaraganda,  uning  haydovchilik 

guvohnomasi bo‘lgan. Bu esa o‘z-o‘zidan u balog‘at yoshiga yetganligidan dalolat 

beradi.  

Yuqoridagilarni  inobatga  olgan  holda  shuni  xulosa  qilib  aytishimiz 

mumkinki, hech bir jinoyat izsiz qolmaydi. Yuqoridagi kazusda ham A ismli shaxs 

qasddan  jinoyat  sodir  etgan.  Bu  avtomashinaning  ehtiyot  qismlarini  boshqa 

shaxslarga  sotib,  pul  mablag‘larini  o‘zining  ehtiyojlari  uchun  ishlatib 

yuborganligida yaqqol ko‘rinadi. Bundan tashqari,  mazkur kazusda A ismli shaxs 

jinoyat  sodir  etishi  bilan  birgalikda,  insonlar  o‘rtasidagi  o‘zaro  hurmat  va 

ishonchga  ham  putur  yetkazgan.  Kundan  kunga  zamon  rivojlanib  bormoqda  va 

shunga  yarash  ijtimoiy  munosabatlarda  ham  sezilarli  o‘zgarishlar  mavjud. 

Huquqbuzarliklarning yangi turlari, shu jumladan, jinoyatning ham yangi shakllari 

kelib  chiqishi  tabiiy.  Bu  esa,  o‘z  navbatida,  jinoyat  huquqini  muntazam 

rivojlantirishni,  takomillashtirishni  taqazo  etadi.  Lekin  shuni  ishonch  bilan 

aytishimiz  mumkinki,  sud  va  huquqni  muhofaza  qiluvchi  organlar,  boshqa  davlat 

organlari  shaxslarning  huquqlarni  himoya  qilishga  doimo  tayyor  va  bu  borada 

qator ishlar olib borilmoqda. Inson huquqlari – qonun himoyasida! 

 

 

                                                           

16

  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  Plenumining  1997  yil  2  maydagi  2-sonli  qarori  “Sudlar  to‘g‘risida  hukm” 

(Oliy  sud  Plenumining  qarorlari  bilan  kiritilgan  o‘zgartish  va  qo‘shimchalar  bilan)  Respublika  2002-yil  14-iyunda 

10-son, 2003 yil 19-dekabr No 20 va 2006 yil 3-fevral No 5) // To'plam. T.I. - P.335. 

---

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:  

1. M.X.Rustambayev “O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat huquqi kursi” – T.: 

MGHTI nashriyoti, 2008. 

2. H.R.Ochilov “Jinoyat huquqi” (Umumiy qism). O‘quv-uslubiy qo‘llanma – 

T.: JIDU nashriyoti, 2013. 

3. R.Kabulov, A.Otajonov “Jinoyat huquqi” (Umumiy qism) darslik – T.: 

IIVA, 2012. 

Foydalanilgan normativ-huquqiy hujjatlar: 

1. O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi – T.: Adolat, 2019. 

Foydalanilgan Oliy sud plenumining qarorlari: 

1.  O‘zbekiston Respublikasi Oliy sud plenumining qarori –“Sudlar 

to‘g‘risida hukm” – T.: 2002. 

Foydalanilgan elektron manzillar: 

1. 

www.lex.uz 

2. 

www.distant.edu.uz 

3. 

www.wikipedia.org 

4. 

www.google.com