SATHNI 0 ‘LCHASH VA NAZORAT QILISH
Sath deb texnologik apparatning ishchi muhit — suyuqlik yoki sochiluvchan jismlar bilan to‘ldirilish balandligiga aytiladi. Ishchi muhit sathi texnologik parametr hisoblanib, uni o'lchash va nazorat qilib borish texnologik apparatning ish rejimini nazorat qilish, ayrim hollarda ishlab chiqarish jarayonini boshqarish uchun zarurdir. Sath o'lchash vositalari satho'lchagichlar deb ataladi. Satho'lchagich bu rezervuarlar, omborxonalar, texnologik apparatlar va boshqalarda suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathini sanoat miqyosida o'lchash yoki nazorat qilish uchun mo'ljallangan asbobdir. Sath o'Ichagichlarni, shuningdek, sath sensorlar, sath o'zgartgichlari deb ham ataladi. Suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathini o'lchash texnologik jarayonlarni boshqarish vaavtomatlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Sath o'lchash moddaning idishdagi miqdorini aniqlash va texnologik jarayonda ishtirok etayotgan ishlab chiqarish uskunasida sath holatini nazorat qilishdan iborat.
Sath o'lchagichlar ish rejimi bo'yicha quyidagilarga bo'linadi:
1) doimiy o'lchash
-sath o'lchagich-ko'rsatkichlar
-sath o'lchagichlari (eng ko'p ishlatiladigan)
-sath o'zgartgichlari (ko'pincha shu maqsadda ishlatiladi)
2) alohida nuqtalarda oich ash (diskret)
-sath signalizatorlari
-sath relelari
-sath ulagichlari
-chegaraviy sath sensorlari
Sath o'lchagichlar ish rejimi bo'yieha tasnifi Suyuqlik sathini diskret aniqlash:
- qalqovuchli magnit signalizatori;
- tebranma signalizator;
- ultratovushli tirqishli datchik va signalizatorlar;
- ultratovushli detektor va quruq yuklarni tashuvchi kema boiinm alarida suvning paydo boiishini doimiy ravishda kuzatib borish tizimi;
- magnitli xavfsizlik signalizatori.
Ultratovushli sath datchiklari Ekolokatsiya usuli sensor tomonidan chiqarilgan tovush impulsining tarqalish vaqtini o'lchashga asoslangan. Impuls yuzadan aks etadi va xuddi shu sensor tomonidan qabul qilinadi. Signalning o'tish vaqti sig'imning bo'sh qismining balandligini ko'rsatadi.
Afzalliklari: mahsulot bilan kontakt qilmaslik, turli xil suyuqliklar va soch ilu vch an m ahsulotlar uchun m os.
Cheklovlar: mahsulot yuzasida ko'pik bo'lmasligi kerak, yuqori bosim va haroratga mos kelmaydi, vakuum uchun mos emas.
Hozirgi paytda sanoatda ultratovushli sathoichagichlar keng tarqalmoqda. Bu asboblar boshqa asboblarga nisbatan kontaktsizlik, yuqori aniqlik, kichik inersionlik, katta chegarada va agressiv suyuqliklarda ishlatilishi kabi bir qator muhim afzalliklarga ega. Ammo o ‘lchash sxem alarining m urakkabligi, shuningdek, yetarli darajada ishonchli bo‘lmaganligi sababli, bu asboblar boshqa qurilmalardan foydalanish mumkin bo‘lmagandagina ishlatiladi.
Ultratovushli satho‘lchagichlarning ishlash prinsipi suyuqlik, gaz (havo) chegarasidan tovush toiqinlarining qaytish prinsipiga asoslangan. U ltratovush im pulsining havo va oichanayotgan m uhit (suyuqlik) chegarasi sirtidan qaytish kattaliklari akustik qarshilikning keskin farqi natijasida sodir bo‘ladi. 1 -rasmda ultratovushli sathoichagichning strukturaviy sxemasi ko‘rsatilgan. Impuls ultratovushli tebranishlar generatori 1 dan nurlatgich 2 orqali sathi oichanayotgan sig‘imga uzatiladi. Ultratovush toiqinlar oichanayotgan muhitda tarqaladi va suyuqlik-havo chegarasidan qaytadi. Qaytgan toiqinlar muhitdan teskari yo‘nalishda o'tadi, nurlatgich 2 ga o‘xshash ultratovush tebranishlar qabul qilgichi 3 ga keladi, u yerdan ultratovushli impuls kuchaytirgich 4, vaqt oraligini hisoblaydigan qurilma 5 va oichash asbobi (potensiometr) 6 ga keladi. Suyuqlik sathi oichash impulsining yuborilishi va qaytishi orasidagi t vaqt bo‘yicha aniqlanadi, ya’ni
bu yerda: H — suyuqlik sathi; C — suyuqlikda ultratovushning tarqalish tezligi. Vaqt oichagichda olinadigan akslangan (qaytgan) signalning kechikish vaqtiga mutanosib boigan o‘zgarmas kuchlanish shkalasi sath birliklarida darajalangan potensiometrga beriladi. Nurlatgich sifatida bariy titanat, pyezokvars, magnitostriksion elementlar ishlatiladi. Ko'pincha ultratovushli tebranishlarni yuboradigan va qabul qiladigan asbob sifatida bir qurilmadan foydalaniladi. Bu qurilma oichash jarayonining boshida nurlatgich vazifasini bajarib, impuls yuborilganidan so‘ng qabul qilgich sifatida ishlaydi. Ultratovushli sathoichagichlar 45 mm dan bir necha o‘n metrgacha oichash diapazoniga ega. Oichanayotgan muhit harorati —50 °C dan +200 °C gacha yetishi mumkin. Y o i qo'yiladigan asosiy xatolik + 2,5 %
