Sath o‘lchash asboblari, qalqovichli sath o‘lchagichlar, gidrostatik sath

---

Sath o‘lchash asboblari, qalqovichli sath o‘lchagichlar, gidrostatik sath 
o‘lchagichlar, gidrostatik difmanometrli sath o‘lchash asboblari yordamida 
sathni o‘lchash bo‘yicha masalalar yechish. 
 
Gidrostatik sath o‘lchagichlari ochiq idish hamda bosim ostidagi idishlarda 
turli suyuqliklar (jumladan, agressiv, tez kristallanuvchi va qovushoq moddalar) 
sathni o‘lchashda ishlatiladi. Gidrostatik sath o‘lchagichlarda suyuqlik sathni 
o‘lchash suyuqlik ustuni hosil qiladigan bosimni o‘lchash bilan amalga oshiriladi, 
ya'ni 
P=H∙ρ∙g ,
(23.10) 
bu yerda R — suyuqlik ustuni hosil qilgan bosim, Pa; N — suyuqlik sathi; m; r- 
suyuqlik zichligi, kg/m
3
; g — og‘irlik kuchi tezlanishi, m/s
2
. 
(23.10) tenglama bosimni o‘lchash asosida ishlaydigan sath o‘lchagichlari 
qurish mumkinligini ko‘rsatadi. 
Suyuqlikning gidrostatik bosimini difmanometr yordamida o‘lchaydigan 
gidrostatik sath o‘lchagichlar 
difmanometrik sath o‘lchagichlar
deb ataladi. 
Suyuqlikning gidrostatik bosimini havo bosimiga o‘zgartiruvchi gidrostatik 
sath o‘lchagich 
pezometrik sath o‘lchagich
deb ataladi. 
Difmanometr bilan ochiq va yopiq idishlardagi 
suyuqliklar sathni, ya'ni bosim ostidagi, atmosfera 
yoki siyraklanish sharoitidagi suyuqliklar sathini 
o‘lchash mumkin. Bunday asboblarning ishlash 
prinsipi ikki suyuqlik ustunining gidrostatik bosimlar 
farqini o‘lchashga, ya'ni idishdagi suyuqlik sathiga 
bog‘liq bo‘lgan o‘zgaruvchan suyuqlik ustuni 
bosimini va solishtirish o‘lchovi vazifasini 
bajaruvchi doimiy ustun bo‘yicha bosimlar farqini 
o‘lchashga asoslangan. 23.5-rasmda ochiq idishdagi 
suyuqlik sathni difmanometr bilan o‘lchash sxemasi ko‘rsatilgan. 1 
difmanometrning ikkala impulsli naychasi nazorat suyuqlik (agar u agressiv 
bo‘lmasa) bilan to‘ldiriladi. Difmanometr sezgir elementiga ta'sir etadigan R
1
va R
2
bosimlar farqini o‘lchaydi. Shu bosimlar uchun (23.10) tenglamaga mos ravishda 
quyidagi ifodalarni yozish mumkin: 
P
1
=(H+h
1
)∙ρ
1
∙g;
 
 
 
 
 
P
2
=h
2
∙ρ
2
∙g.
(23.11) 
23.5 
–
 rasm.