Sarf o’lchash haqida umumiy ma’lumotlar

Sarf o’lchash haqida umumiy ma’lumotlar
Sarf bu — vaqt birligi ichida oqim yoʻnalishi boʻyicha oʻtgan moddaning vazn yoki xajm miqdori. Sarfni oʻlchash tushunchasida ikki xil sarf farqini ajratib olish kerak:
Sarfi oʻlchanayotgan moddaning agregat xolatiga koʻra, ushbu modda uchun faqat oʻziga xos boʻlgan xususiyatlari yuzasidan korreksiya xisobi yuritib boriladi. Chunki texnologik jarayon taqozo etadigan bosim va xaroratga bogʻliq xolda oʻlchangan sarf bilan standart qabul qilingan sharoitda oʻlchanadigan sarf qiymat koʻrsatikich bir biridan katta farq qiladi. Yaʼni texnologik jarayonlarda odatda yuqori xarorat va bosim ositdagi reaksiyalar natijasidan keyingi xolat sarfi oʻlchanishi mumkin, ammo xar bir modda uchun uning solishtirma zichligi, molekulyar massasi kabi xossalari faqat oʻziga xos va takrorlanmas boʻladi. Shuningdek xar modda uchun meʼyoriy xarorat va bosim xam aloxida xisoblanishi mumkin. Odatda gazlar xarorat oshgan sari xajmi ortib boradi. Bu xolatda xajmiy sarf oʻlchash jarayonida chalkashliklar kelib chiqishini oldini olish uchun shu gazning kimyoviy va fizik noyob xossalaridan kelib chiqib, uning sarf xisobini meʼyorlanadi. Yaʼni texnologik jarayondagi bosim va xaroratga koʻra oʻlchangan sarf, meʼyoriy sharoitdagi sarf xisobiga oʻgiriladi. Odatda gazlar uchun meʼyoriy sharoit deb bir atmosfera bosimi va 20 S xarorat qabul qilinadi.
Suyuqlik oqayotgan soxaning kesim yuzasi S ni elementar yuzalarga ajratish mumkin S yuzadan oqib o’tayotgan suyuqlikni oqim deb atasak, u cheksiz ko’p elementar oqimchalardan tashkil topgan bo’ladi va har bir elementar oqimchada suyuqlik tezligi boshqa elementar oqimchalardagidan farq qiladi.Elementar oqimchalardagi kabi, oqimning barcha oqim chiziqlariga tik bo’lgan yuza oqimning harakat kesimi deyiladi.
Suyuqlik sarfi deb, vaqt birligida oqimning berilgan harakat kesimi orqali oqib o’tayotgan suyuqlik miqdoriga aytiladi. Sarf Q harfi bilan belgilanadi va larda o’lchanadi. Elementar yuza bo’yicha sarf bilan, birlik yuza bo’ycha sarf bilan belgilanadi.
trubadagi (a) va kanaldagi (b) oqimlar uchun tezlik epyralari keltirilgan. Rasmdan ko’rinib turibdiki, tezlik suyuqlik oqayotgan idish devorlarida nolga teng bo’lib devordan uzoqlashgan sari orta boradi.
Trubada tezlikning eng katta qiymati uning o’rtasida, kanalda erkin sirtga yaqin sirtga yaqin erda bo’ladi. Ixtiyoriy elementar oqimchalardan tashkil topgani uchun elementar sarflar yigindisi butun oqimning sarfi integral ko’rinishda ifodalanadi:

Bu erda - harakat kesimi; - harakat kesimining elementar oqimchaga tegishli kismi.
O’rtacha tezlik deb, shunday tezlikka aytiladiki, suyuqlik zarrachalarining hammasi shu tezlik bilan harakatlanganda bo’ladigan sarf haqiqiy harakat vaqtidagi sarfga teng bo’ladi, 3 - rasmlarda (a, b) haqiqiy tezlik epyurasi punktir chiziq bilan belgilangan bo’lib, punktirli strelkalarning uchini birlashtiradi. O’rtacha tezlik  harfi bilan belgilanadi va sarfni harakat kesimiga bo’lish yo’li bilan topiladi:

Bu holda suyuqlik sarfi o’rtacha tezlik orqali quyidagicha ifodalanadi:

Harakat kesimi va suyuqlik harakat qilayotgan soxa uchun umumiy bo’lgan chiziq xo’llangan perimetr deyiladi va  harfi bilan ifodalanadi.
Harakat kesimining xo’llangan perimetrga nisbati gidravlik radius deb ataladi:
Silindrik trubalar uchun bo’lgani sababli gidravlik radius diametrning to’rtdan biriga teng:

Nosilindrik trubalar uchun gidravlik radius tushunchasidan foydalanib, ekvivalent diametr kiritiladi. Ekvivalent diametr gidravlik radiusning to’rtga ko’paytirilganiga teng:
_{Sarf o’lchashning usullari}

Xajmli sarf va vaznli sarf. Xajmli sarf oʻlchash usulida odatda suyuqliklar va gazlarning vaqti birligi ichida oʻtgan xajmi oʻlchanadi. Vaznli sarf oʻlchashda esa moddaning vaqt birligi ichida oʻtgan vazn miqdori oʻlchanadi. Oʻlchash usulini oʻzi xam ikki xil turga ega: birinchisida vaqt birligi ichida oʻtgan moddaning vazn midori yoki xajmi, yaʼni bu xolda sarf bevosita xajm yoki ogʻirlik birliklari bilan ifodalanadi; ikkinchi usulda joriy oqim tezligiga koʻra vaqt birligi ichida qancha miqdorda modda oʻtishi, yaʼni oniy (mgnovenniy) sarf oʻlchanadi. Sarfni

1. 
   Doimiy perepadli (rotametr);
   
2. 
   Oʻzgaruvchan perepadli (Diafragma);
   
3. 
   Tezlik xisoblagichlari;
   
4. 
   Induksion sarf oʻlchagichlar;
   

5.Xajm oʻlchagichlar yordamida aniqlash mumkin
Ushbu tizimlardan samarali foydalanish shartlaridan biri bu ularga kiritilgan priborlar, shu jumladan oqim o'lchagichlarning aniqligini oshirishdir. Ikkinchisiga metrologik talablar sanoat tomonidan kislorod va tabiiy gaz iste'molining tobora ortib borishi bilan bog'liq ravishda yanada kuchaymoqda.
Ushbu talablarga javob berish uchun oqimlarni o'lchash aniqligini oshirishning instrumental va uslubiy usullarini o'rganish, o'rganish va ulardan amaliy foydalanish zarur.
Oqim tezligini o'lchash uchun ultratovushli oqim o'lchagichlari bilan bir qatorda takometrik, massa, termal, quvvat sarfi o'lchagichlari, oqim o'lchagichlari, o'zgaruvchan bosim ko'rsatkichlari va boshqalar qo'llaniladi.
Suyuqliklar va gazlar oqimini o'lchashning akustik usuli ultratovush tebranishlarining tanlangan mos yozuvlar tizimiga nisbatan harakatlanuvchi muhitda tarqalish tezligi ultratovush tebranishlari tezligining geometrik yig'indisi bilan aniqlanishiga asoslanadi. muhit va muhit tezligi... Qiymatni aniqlash uchun c ning ma'lum qiymatidagi umumiy tezlikning o'lchangan qiymati ishlatiladi ... Shunday qilib, usul ultratovush to'lqinining harakat yo'nalishi bo'yicha o'lchangan muhit tomonidan siljishiga asoslangan.
Usulning amaliy qo'llanilishi bir qator o'ziga xos salbiy omillar bilan murakkablashadi. Bu, birinchi navbatda, ultratovush tebranishlarining ichki tezligining o'lchangan muhitning fizik-kimyoviy xususiyatlariga (harorat, bosim, kontsentratsiya tarkibi) bog'liqligi. Ikkinchidan, muhit tezligini o'lchash natijasining Reynolds soniga bog'liqligi (o'lchash paytida oqim tezligi quvur liniyasi kesmasi bo'ylab emas, balki ultratovushli nur bo'ylab o'rtacha hisoblanadi) va uchinchidan, tarqalish. ultratovush tebranishlarining tezligi o'lchangan muhit tezligidan ancha yuqori (sanoatda ishlatiladigan quvurlar orqali suyuqlikni tashish tezligiga nisbatan ikki yoki uchtaga).
Shu bilan birga, akustik usulni texnik jihatdan amalga oshiradigan ultratovushli oqim o'lchagichlari o'zlarining afzalliklari tufayli metallurgiya, neft-kimyo va boshqa sohalarda tobora ko'proq foydalanilmoqda:
- birlamchi konvertorda bosim tushmasligi;
- pulsatsiyalanuvchi oqimlarni yuqori pulsatsiya chastotasi bilan o'lchashga imkon beradigan yuqori tezlik;
- har qanday yopishqoqlikka ega bo'lgan suyuqliklar, shuningdek kriyogen va elektr o'tkazmaydigan suyuqliklar bilan ishlash qobiliyati / 1 /.
Ushbu tezisda suyuqlik, gaz va bug 'oqimini o'lchash uchun ishlatiladigan ultratovushli oqim o'lchagichlari o'rganilgan.