6-маър Daryo suvi tezligining taqsimlanish xarakteri

6-маър

Daryo suvi tezligining taqsimlanish xarakteri

Daryo suvi og’irlik kuchi ta’sirida, o’zan bo’yicha qiyalikning kamayishiga qarab xarakterlanadi. Uzunlik bo’yicha qiyalik qancha katta bo’lsa, suv shuncha tez harakatlanadi, ya’ni oqadi.

Tezlik xarakteriga daryo tubining g’adir - budirligi katta ta’sir ko’rsatadi va harakat kesimining har xil nuqtalarida suv tezligi har xil qiymatlarga ega bo’ladi.

Daryo tubida joylashgan qum uyumlari, katta toshlar, eroziya ta’siridagi o’zan o’zgarishlari suvda uyurmali oqim hosil qiladi va bu uyurmali oqimlar oqimning hamma qismida harakatlanadi. Bunday oqimlar turbulent rejim hosil qiladi. Turbulent rejimida tezlik maydoni juda ham o’zgaruvchan bo’lib, vaqt birligida murakkab xarakterda bo’ladi va tezlik pulsatsiyasi vujudga keladi. Natijada, gidrometriyada oniy va o’rtacha mahalliy tezlik tushunchalari ishlatiladi (6.1-rasm).

6.1 - rasm. Daryo suvi tezligining taqsimlanish grafigi.
Oniy tezlik deb - shunday nuqtadagi tezlikka aytiladiki, bu tezlik bir onda kuzatiladi. Gidrometriyada oniy tezlik vektori, balki uni tashkil etuvchilari: uzunlik bo’yicha, ko’ndalangan va tik yunalishdagi tezliklari qaraladi.
O’rtacha mahalliy tezlik quyidagicha topiladi:
bu yerda
-tezlik pulsatsiyasining oralig’idagi yuzasi.

Tezlikni suv chuqurligi bo’yicha taqsimlanishi ma’lum qonuniyatga bo’ysunadi, bu qonuniyatni bilish, ayrim hollarda tezlikni o’lchamasdan formulalar yordamida hisoblash imkonini beradi.

• Tezlikni suv chuqurligi bo’yicha taqsimlanishi ma’lum qonuniyatga bo’ysunadi, bu qonuniyatni bilish, ayrim hollarda tezlikni o’lchamasdan formulalar yordamida hisoblash imkonini beradi.
• Tezlik profili U, tik chiziq va suv oqimi sathi tekisligi orqali hosil qilingan figura, tezlikning suv chuqurligi bo’yicha taqsimlanish epyurasi deyiladi (6.2-rasm).
• To’g’ri taqsimlanish tezlik epyurasi uchun matematik formulalardan biri 1/7 qonunidir:
• (6.2)
• 6.2-rasm. Tezlikning suv chuqurligi bo’yicha taqsimlanish epyurasi.