«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

ЛИТЕРАТУРА 
1)
Тасмагамбетов И., Самашев З. «Сарайшық». Алматы, 2000г. 
2)
Ермұханов Б. « Сарайшық – қазақ хандығының тұңғыш астанасы». Атырауская 
областная газета «Атамекен». №28, 2004г. 
3)
Алимгереев У. «Сарайчик». Атырау, газета «Прикаспийская коммуна», 27 
апреля 1999г. 
4)
Самашев З., Кузнецова О., Плахов В., «Керамика Сарайчика». Алматы, 2008г. 
5)
Соколов Д. «О башкирских тамгах». Оренбург, 1904г. 
Б. Т. Мадирова 
Еңбекші жалпы орта мектебі, 
тарих пәні мұғалімі 
Құрманғазы ауданы Жұмекен ауылы 
 
 
ЖЕР-СУДЫҢ АТЫ, ТАРИХТЫҢ ХАТЫ 
 
Алысқан дұшпанынан асқан әлі, 
Кеше де ел болғанбыз астаналы. 
Қазақта елдік, бірлік өнегесі, 
Осынау Сарайшықтан басталады. 
(Нұралы Әжіғалиев) 
Біз бүгінде кейбір қалаларымыздың ізін тауып, олардың өмір сүрген дәуірі, 
сәулеті мен мәдениеті, экономикалық кескін-келбетін анықтау, кешегі тарихты 
бүгінгі таным-санамен бағамдау жолында жұмыс істеп келеміз. Сондай 
қалаларымыздың бірі – Сарайшық.(1-сурет) 
Тарих десек, Сарайшық аты аталса, Н.Ә.Назарбаевтың Астана қаласының 
қоныс тойында сөйлеген сөзіндегі “Біздің далалық мемлекетіміздің бірнеше 
мыңжылдықтарды қамтитын тарихы бар. Оның әрқилы кезеңінде, әрқилы 
өлкемізге орда қонып, ту тігілген. Біреулердің саяси дәурендеуі әлденеше 
ғасырға созылса, біреулерінікі бірнеше айлармен шектелген. Соған қарамастан, 
оның қай-қайсысы да біздің ұлттық тағдырымыздың ең талма кезеңдерін иеленді. 
Сондықтан да батыс бетіміздегі Сарайшық, Астана, Байтақ, күнгейіміздегі Суяб, 
Баласағұн, Тараз, Сайрам, Созақ, Түркістан, Сығанақ, Сауран, Жаңакент, 

---

92 
Қозыбасы, Ақмешіт, Сарарқадағы Ұлытау мен Ордатау, Көкшетау мен Алаштың 
аттары аталғанда ет жүрегіміз еріксіз елжіреп қоя береді” деген жолдары 
оралады. [6] 
Қасиетті Құрманғазы топырағы тұнба тарихымен сабақтасып кеткендіктен 
бір-бірінен бөле қарауға әсте болмайды. Өйткені жер тарихы- ел тарихы. 
«Топономика»- грек сөзінен аударғанда «топос» -жер, орын, «ономос»-атау 
деген мағына береді. Топономика – географиялық атаулардың шығуын, дамуын, 
формасы мен мағынасын, грамматикалық безендірілуін зерттейтін ғылым 
саласы. 
Жер-су атаулары – картаның маңызды элементі, сондықтан да оқушылар 
неғұрлым жер-су атауларын жетік меңгерсе, соғұрлым картамен жұмыс жасауы 
да жеңіл тиеді. Бұл атауларды зерттегенде қарт тұрғындардың, мұражай 
құжаттарында сақталған топономика жөніндегі мағлұматтарды пайдаландым. 
Мәңгілік еліміздің батыс қақпасы саналатын Құрманғазы ауданы іргесін кеңге 
жайып, тарихқа бай шежіресімен тұнып жатыр. 
Туған жер әркімнің шыр етіп жерге түскен, бауырында еңбектеп, қазбасқан, 
қасиетті мекені, талай жанның өмірбақи тұратын өлкесі. Олай болса, өз 
өлкеміздегі жер су атауларының шығу тарихын зерттеу арқылы білу біздің басты 
міндетіміз. 
Мен сіздердің алдарыңызға ұсынып отырған жұмысымның тақырыбы: