«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Бөдене би 
- Бөдене Байтлеуұлы (1745 -1799 ж) 
Сырым бастаған көтеріліске белсене қатысқан тарихи тұлға. Сырым батыр 
кеңестің жетекшісі етіп Бөдене Байтлеу ұлын ұсынды. 
Әуелден Беріш ағасы Себек еді 
Айналып қыдыр қонған Көбек еді 
Аунатып ақ киізге хан қойыпты 
Байұлы бір жиында Бөденені -деп Мұрат ақын жырлағын. 
Сол Бөдене батыр, әрі би 54 жасында казак–орыстар мен төре тұқымдарының 
алдауына түсіп, Дендер тауының , Жаман таудың төменгі жағына (қәзіргі №3 
ауыл Бөдене ауылында) қаза табады. Сүйегін Қаражумат қауымының маңында 
Көбек ағасының қасына қойылған . Ортақшыл ауылының шығысында 6 км жерде 
Атырау–Индер тас жолының бойында «Бөдене» деген белгі қойған. Белгі қойған 
ұрпақтары Нұржан Рашид ұлы, Төленбай Аманбай ұлы, Жолай Аманғали ұлы. 
Бөдененің ұлдары Әтенбек пен Жұмайда осы Есбол округінің территориясында 
жатыр. № 11 ауылдың сыртында «Әтембек» деген, № 10 ауылдың сыртында 
«Жұмай» деген үлкен қорым бар. Әтенбектің ұлы Бердібек , Бердібекұлы Бегалы 
би Еділ мен Жайық арасындағы белгілі билер болған. Бөдене - XVIII ғасырда өмір 
сүрген адам. Сырыммен замандас, сырлас, көңілдес болған белгілі би. Сол 
арқылы тарихи құжаттарда аты қалған адам. Ру жағынан Себек – Беріш деп 
аталады. Ата тегін жіктесек былай болып келеді: Беріштен Байбақты, Байсейіт 
болып тарайды. 

---

261 
Байбақтыдан Әсілбас, Құсылбас, Шақай болып бөлінеді. Әсілбастан Себек 
пен Жаңбыршы туады. Себектен Борбас, одан Тума, одан Байтілеу, одан әңгіме 
етіп отырған Бөдене туады. Бірақ туған-өлген жылдары белгісіз. 
Халық емшілері 
Біздің Есбол округінде дін өкілдері, әулиелер, молда- бақсылар, халық емшілері 
көп болған. Мүсірәлі ата, Еламан ата, Қорған аталар бұл күндері елге белгілі 
болды. Олардың халыққа істеген қызметтері айтылыпта , жазылыпта жүр.