Saqlagichlar

---

8-MA’RUZA 
AVTOMATIK UZGICHLAR (AVTOMATLAR),
SAQLAGICHLAR 
Reja 
1. Vaqt relesining tuzilishi va ishlash prinsipi. 
2. Avtomatlarning tuzilishi, belgilanishi va ularga qo‘yiladigan talablar. 
3. Saqlag’ichlar, ularning nominal va qisqa tutashuv rejimlarida ishlashi. 
Saqlag’ichlarni tanlash. 
Tayanch so‘zlar va iboralar 
Vaqt relesi; xayallash vaqti (xayallatib ulash, xayallatib uzish- ya’ni bir oz 
vaqt o‘tkazib ulash yoki uzish ma’nasida); relening magnit zanjiri; elektromagnitli 
rele; oraliq rele; avtomatlar; avtomatlarning asosiy parametrlari; avtomatlarning 
turlari; saqlagichlar; eruvchi o‘tkazgich (plavkaya vstavka). 
Ximoya qilish va avtomatika sxemalarida, ko‘p xollarda, ikki yoki bir necha 
apparatlarni ishlatib yuborishda qandaydir kechiktirib ulash vaqtini (keyinchalik 
xayallab ulash vaqti yoki uzish vaqti deb yoziladi) xosil qilish talab qilinadi. 
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda xam turli texnologik operatsiyalarni 
ma’lum ketma-ketlikda amalga oshirish e’tiyoji uchrab turadi. 
Aynan mana shunday ‘ayallash vaqtini ‘osil qilish uchun vaqt relesi deb ataladigan 
apparatlardan foydalaniladi. 
Vaqt relelariga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
a) manba kuchlanishi, chastota, tashqi mu’it, ‘arorat va boshqa faktorlarning 
o‘zgarishdan qat’iy nazar, ‘ayallash vaqtining stabilligi (o‘zgarmay, birday qolishi) 
b) iste’mol quvvati, massa va o‘lchamlarining kichik qiymatlariga ega 
bo‘lish; 
v) kontakt tizimining etarli quvvatiga ega bo‘lish. 
Vaqt relesi manbadan uzilgandan so‘ng o‘zining boshlang‘ich ‘olatiga 
keladi. Belgilanishiga ko‘ra vaqt relelariga quyidagi spetsifik (maxsus) talablar 
qo‘yiladi: 

ishlab ketish (ulab-uzish) miqdori (5-10) 10
6
ga teng bo‘lgan yuqori 
darajadagi mexanik emirilishga bardoshlilik; 

‘ayallash vaqti 0,25-10s. bo‘lgan vaqt relelari uchun ishlash aniqligiga ega 
bo‘lish, bunda ishlab ketishdagi xayallash vaqtining miqdori 10% dan oshmasligi 
kerak; 

relelar ishlab chiqarish sexlaridagi tebranishlar va silkinishlar sharoitida 
ishlash-ga mo‘ljallangan bo‘lishlari kerak; 

---


energetik tizimlarni ximoya qilish relelari katta aniqlakdagi xayallash vaqtini 
ta’minlashlari, katta darajadagi emirilishga bardoshlilikka [(5-10) 
.
10
3
] ega 
bo‘lishlari kerak (bunday relelarning xayallash vaqti 0,1-2,0 s. ni tashkil etadi); 
