SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

5. evoluciuri meTodi, rogorc ekonomikuri sawarmoebis ganviTarebis analizisa da ekonomikis istoriis meTodi

evoluciuri ekonomika, rogorc ekonomikuri sawarmoebis (firmis, dargis, saministros, warmomadgenlobis da a.S.) ganviTarebis da genezisis meTodi SedarebiT axali mimarTulebaa ekonomikur mecnierebaSi, magram aseT midgomas safuZveli Cauyara i. Sumpeterma. is socialuri organizmebis specifikuri tipis pirveli mkvlevari iyo. Semdegi kvlevebi am mimarTulebiT ganaxorcieles amerikelma ekonomistebma r. nelsonma da s. uinterma. TavianT monografiebSi `:evoluciuri Teoria ekonomikur cvlilebebSi ” (1982 w) awarmoebdnen fundamentur kvlevebs moqmed da cvalebad viTarebaSi evoluciur gardaqmnebze – bazris koniunqturis cvlilebaze da teqnologiur Zvrebze.

amerikeli mecnirebis koncefciebis ZiriTadi cnebebia `inovacia”, `rutina” da `seleqciuri SerCeva”.

inovacia Sumpateris msgavsad maT mier aRiqmeba, rogorc organizaciuli an teqnologiuri siaxleebis matarebeli, romelic bazarze inarCunebs momgebian, statikur mdgomareobas.

rutina aris mecnierebis da azrovnebis Taviseburi saxiT dagrovili gansazRvruli operaciebis Sesruleba;

seleqciuri SerCeva aris aseve biologiuri gadarCeva da perspeqtiuli inovacia da bazarze funqcionirebas agrZelebs, xolo uperspeqtivo bazridan qreba. Sedegad, seleqciuri gadarCeva aris seleqciuri wonasworoba – mdgomareoba, romelic ramdenadme Seesabameba orTodoqsalur sabazro wonasworobas. xolo de-facto warmoadgens firmis gansakuTrebul variants, romelic eyrdnoba optimalurad Seqmnil rutinas da inovacias.

bazarze calkeuli firmebis evoluciuri qcevis analizis Sedegad nelsonma da uinterma ganixiles dargis evoluciuri xasiaTi, Seecadnen warmoedginaT dargis ganviTareba rogorc `samarko procesi”, romelSic arsebuli cvlilebebi srulad gansazRvravs dargis xasiaTs momavalSi.

amerikeli mkvlevarebis mier gamoyenebuli meTodologia arsebiTad gansxvavdeba neoklasikuri meTodologiisagan, ramdenadac analizis centrSi imyofeba ara calkeuli racionaluri individi, aramed mTlianad dargi. nelsonis da uinteris evoluciur ekonomikaSi ratomRac saerTod `ar arseboben”, an Tu arseboben da moqmedeben es individebi gamonaklis firmebSi an dargebSi. aseTi saxiT evoluciuri koncefciis meTodologiuri safuZveli ar SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc neoklasikuri meTodologiis midgoma.

6. evoluciuri ekonomika, rogorc ekonomikuri mecnierebis

mimarTuleba

evoluciuri ekonomika aris ekonomikuri mecnierebis mimarTuleba, romelic sameurneo procesebis da movlenebis kvlevebSi iyenebs evoluciur meTods. evoluciuri ekonomika ekonomikur procesebs swavlobs bunebrivi gadarCevis darviniseuli principebiT. ris Sedegad `Zlieri” gadarCeba da agrZelebs arsebobas, xolo `sustebi” qrebian ekonomikuri sferodan. SeiZleba movitanoT sxvagvari ganmartebac. evoluciuri ekonomika ekonomikuri mecnierebis axali mimarTulebaa, romelSic ekonomikuri procesebi SeiZleba ganvixiloT rogorc spontanuri, gaxsnili da Seuqcevadi. isini gamovlindebian garegani da Sinagani faqtorebis zegavleniT. gansakuTrebuli yuradReba eqceva inovaciur procesebs – siaxlis gamovlenas, konkurencias, rogorc gadarCevis process, informacias droisa da ganusazRvrelobiTi problemebiT.

evoluciuri meTodis SeswavliT Sumpeteris epoqaSi dainteresda amerikeli mecnieri a. alCiani. Tavis cnobil statiaSi `ganusazRvreloba, evolucia da ekonomikuri Teoria”. is amtkicebda, rom firmebisa da sxva ekonomikuri sawarmoebis funqcionireba xorcieldeba gare samyaros uwyveti cvlilebebis zemoqmedebiT, romelic Tavad gadaarCens Zlier firmebs sustebTan SedarebiT. aseTi gadarCeviT Sedegebi winaswar gansazRvruli ar aris da maT Sesaxeb informacia ar arsebobs. Ffirmebi aseT pirobebSi arseboben arastabilur da ganusazRvrel mdgomareobaSi, Tumca es mdgomareoba maT aZlevT mudmivi brZolis unars arsebobisaTvis.

evoluciuri ekonomikis ganviTarebaSi sainteresoa nobelis premiis laureatis amerikeli ekonomistis duglas nortis mosazrebebi. Mmis SromebSi aRsaniSnavia ori momenti: pirveli - d. nortma brwyinvaled SeZlo Tavis kvlevebSi gaeerTianebina istoriuli da evoluciuri meTodebi; meore - man pirvelma ekonomikur analizSi evoluciuri meTodi gamoiyena ara calkeuli firmebisa da sawarmoebisaTvis, aramed mTliani sameurneo institutebisaTvis. swored `institutebis evoluciuri ekonomika” warmoadgens misi Sromebis centralur xazs da aRniSnavs, rom institucionaluri cvlilebebi gansazRvraven sazogadoebis ganviTarebas drois mixedviT, amitom isini warmoadgenen istoriuli garadaqmnebis gasaRebs.

d. nortis Tanaxmad, brZolis evoluciuri principebi arsebobisa da gadarCenisaTvis warmatebiT SeiZleba iqnes gamoyenebuli ekonomikuri institutebisTvis. es institutebi Sedian mkacr konkurenciaSi, romelSic Zliers SeuZlia Tavis SesaZleblobebi gamoavlinos sazogadoebis interesebis dasakmayofileblad.

institucionaluri cvlilebebi warsulidan momavlisaken warmoqmnian Tavisebur `evoluciur jaWvs”. es jaWvi gansazRvravs istoriul procesebSi ekonomikuri an sxva transformaciis mizezebs.

d. nortis evoluciurma institucionalizmma didi roli iTamaSa evoluciur ekonomikaSi da rogorc misma, aseve (i. Sumpeteri, n. kondratievi, a. alCiani, r. nelsoni, s. uinteri) sxva ekonomistebis ZalisxmeviT evoluciurma ekonomikam udidesi nabiji gadadga da ekonomikuri azrovnebis alternatiul ZiriTad mimarTulebad Camoyalibda.

mkvlevarTa nawili varaudobs, rom jer kidev ar aris Camoyalibebuli ekonomikur azrovnebaSi evoluciuri ekonomika. is SedarebiT axalia da moumwifebeli, romelic Tavis TavSi moicavs sinamdvilis bunebriv, mecnierul da kvlevis ekonomikur meTodebs. rusi ekonomisti r. niJegorodcevi Tvlis, rom evoluciuri ekonomika jer kidev ver gamovida martivi meTodebis erTobliobis sazRvrebidan, romelic specifikuri saxiTaa sameurneo obieqtebsa da procesebSi.

daskvnis saxiT SeiZleba aRiniSnos, rom evoluciur ekonomikas, ramdenime meTodologiuri sirTuleebis miuxedavad, ukeTesi momavali elis. bunebrivia, SeiZleba vivaraudoT, rom aseTive perspeqtivebi ganxorcieldes ekonomikuri kvlevebis evoluciur meTodebze.

7. evoluciuri meTodi rogorc ekonomikuri azris istoriis

kvlevis meTodi

ekonomikur mecnierebaSi “evoluciis”cneba SeiZleba ganvixiloT ara ori, aramed sami mniSvnelobiT:

1. 
   Eevolucia rogorc “Sesworeba”, “SemTxveviTobebisagan Tavis arideba”, “istoriulSi logikuri” ekonomikuri ideebis da koncefciebis ganviTareba;
   
2. 
   Eevolucia rogorc am ideebis da koncefciebis “bunebrivi gadarCeva”, Sedegad “Zlieri ideebis da koncefciebis” gadarCena da “sustebis” gaqroba;
   
3. 
   evolucia rogorc ekonomikuri mecnierebis “mSvidi”, normaluri ganviTareba smito-rikardianuli, marqsistul, marJinalisturi “mecnieruli revoluciis” winaaRmdegobriv aspeqtSi.
   

ganvixiloT maTi mniSvnelobebi calcalke:

“evolucia” pirveli ganmartebis Tanaxmad uciloblad migviyvans ekonomikuri azrovnebis istoriis kvlevebSi evoluciuri meTodebis gamoyenebasTan. Cven viwyebT ekonomikuri koncefciebis da skolebis Seswavlas, rogorc “teritoriul” an “logikur” marcvals da vcdilobT ugulvebelvyoT yvela SemTxveviTi da zedmeti kiTxvebi ekonomikur azrovnebaSi. magaliTad, klasikuri politikuri ekonomiis Seswavlisas pirvel rigSi a. smiti , T. malTusi, d. rikardo da sxv. maTi mniSvnelovani nawili SeiZleba Seswavlili iqnes fragmentulad an saerTod ugulvebelvyoT. Aase magaliTad, d. biukeneni, j. mili, n. siniori da sxv. saerTod ganxilvis gareSe darCnen. Eevoluciuri meTodis gamoyenebas aseve aqvs meToduri da didaqtikuri xasiaTi. is mniSvnelovnad aumjobesebs saxelmZRvaneloebis struqturas da studentis an doqtorantis ekonomikur Teoriul momzadebas.

XX-XXI saukuneebis ekonomikur moZRvrebebSi metnaklebad Tavs iCens Semdegi problemebi:

• 
  Eekonomikuri azris istoriis romeli mimarTulebebi da moZRvrebebi iTvleba mTavar da meorexarisxovnad;
  
• 
  rogor Seesabamebian erTmaneTs sxvadasxva mecnierebebi.
  

istoriis es da mravali msgavsi kiTxva metad mniSvnelovania da ekonomikuri azris mkvlevari valdebulia Tavis pasuxebs misces adekvaturi meTodologiuri axsna.

zemoT moyvanil problemebs mivyavarT “evoluciis” cnebis meore ganmartebasTan. Aაrsebobs Tu ara ideebis da koncefciebis sferoSi ‘bunebrivi gadarCeva” da “ZlerTa gadarCena”? SeiZleba ki es CaiTvalos “gadarCevad” da “gadarCenad”? albad am kiTxvebze pasuxis gasacemad SeiZleba SevajamoT evoluciuri meTodis meore ganmarteba. Tuki evolucia aris gadarCenis brZola sazogadoebaსა da bunebaSi, ratom ar SeiZleba is arsebobdes “mesame samyaroSi”-codnis da ideis samyaroSi?

termini “mesame samyaro” k. poperis mieraa mowodebuli Tavis koncefciebSi. Mmisi azriT mesame samyarod aRiqmeba adamianuri sulieri samyaro da enebi, moTxrobebi, miTebi, teqnologiebi, biologiuri da samedicino Teoriebi, adamianTa Rvawli mxatvrobasa da arqiteqturaSi, musikaSi.

rac Seexeba k. poperis mier evoluciuri meTodis gamoyenebis SesaZleblobebs, is metad pozitiuria da SegviZlia davaskvnaT, rom evolucia mecnierebaSi warmoadgens yvelaze saukeTeso Teorias. Ees ki miRweulia bunebrivi SerCevis wyalobiT da karg SesaZleblobas iZleva namdvilobis warmodgenis Sesaxeb.

k. poperis azrs Tu daveTanxmebiT, mocemuli meTodi kargad funqcionirebs ekonomikur mecnierebaSic. britaneli filosofosis azriT ekonomikuri codnis evolucia warmoadgens saukeTeso Teoriebs Soris sauTeTeso mimarTulebas. is darviniseuli procesia, sadac adgili aqvs “arsebobisaTvis brZolas” da “ZlierTa gamarjvebas.” Eekonomikuri Teoria saukeTesoa sxva TeoriebTan mimarTebaSi bunebrivi gadarCevis meTodis gamo. es Teoriebi sul ufro saintereso informaciebs iZleva namdvilobis Sesaxeb.

Bbiologiur da socialur samyaros Soris analogiebi erTis mxriv, xolo meores mxriv, warmodgenebi codnis da ideis samyaros mimarT, gamoiyureba metad daZabulad. codna da idea uazrobaa maTi matareblebis-cocxali pirovnebebis, aseve sazogadoebrivi jgufebis, moZraobebis da partiebis gareSe. arabunebrivia davaskvnaT, rom brZolas axorcieleben ideebi da ara pirovnebebi, jgufebi an partiebi. Uufro Wkvianuri iqneba Tu Sesworebas k. poperis gamonaTqvamebSi SevitanT da davazustebT, rom bunebrivi SerCevis da ZlierTa arsebobis Sesaxeb koncefciebi erTmaneTis analogiuria. “ideebis brZola” “Zlieri ideebis arsebobasTan” realuri da socialuri brZolis moqmedi martivi modelia.

mesame ganmartebaSi “evolucia” “mecnierul revoluciasTan” winaaRmdegobaSi gulisxmobs ekonomikuri mecnierebis (t. kunus mixedviT) ganviTarebis “mSvid” da “normalur” periods. ekonomikur mecnierebaSi Eesaa Sualedi or mecnierul revoluciebs Soris. Aanu esaa Sualedi ekonomikuri codnis paradigmalur ganviTarebamde³⁷] da pirvel mecnierul revoluciebs Soris. magaliTad, Cveni azriT, evoluciurad SeiZleba CaiTvalos ekonomikuri mecnierebis ganviTareba pirvel smito-rikardul mecnierebamde warmoSobili mecniereba (daaxloebiT VI-IV sk. Cvens welTaRricxvamde XVIII-XIX sk-mde) an smito-rikarduli samecniero revoluciidan marqsistul-marJinalistur revoluciamde ( XIX-XX sk.). aq saubari araa romelime ganskuTrebul evoluciur meTodze, saWiroa SeviswavloT samecniero revoluciebi da evoluciuri etapebi, ramdenadac, rogorc wesi, kvleva gacilebiT sainteresoa.