SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

2.evoluciuri meTodis sami ganmarteba

ekonomikur mecnierebaSi

terminebs “evolucia” da “evoluciuri meTodi” Cven ganvmartavT ori ZiriTadi mniSvnelobiT:

1. 
   evoluciuri meTodi aris nebismieri (romelime) sameurneo procesis an istoriuli obieqtis (“gadaxris”, “SemTxveviTobis”)saerTo logikuri ganviTarebis analizi;
   
2. 
   evoluciuri meTodi aris gadarCenisaTvis brZolis da Zlieris mier sustze gamarjvebis kvlevis meTodi.
   

Aarsebobs termini “ evoluciis” mesame ganmartebac:

Eevolucia aris rogorc revoluciis urTierTdapirispirebaSi TandaTanobiT ganviTareba-naxtomiseburi feTqebadi ganviTarebiT.

ekonomikur mecnierebebSi mesame ganmarteba gamoiyeneba Zalian iSviaTad. Tumca sawinaaRmdego termini “revolucia” kargad damkvidrda, rogoricaa “mecnieruli revolucia”da sxv. qvemoT SevexebiT evoluciur meTods, rogorc ekonomikuri realobis ganmsazRvrels da gadarCenisaTvis brZolis da ZlierTa arsebobis principis saxiT.

E3.evoluciuri meTodi rogorc logikuri meTodi ekonomikuri

procesebis istoriul SemecnebaSi

ekonomikur mecnierebebSi istoriuli meTodis gamoyenebisas mecnierebi mividnen im azramde, rom udaod dadebiTi mxareebis miuxedadvad, mas gaaCnia rigi naklovanebebi:

istoriuli meTodi xSirad nakleb efeqtiania, vidre Teoriuli meTodebi, amitom ekonomikur istoriaSi da ekonomikur moZRvrebebSi efeqtianobis zrdis mizniT istoriuli meTodis transformaciuli saxe- evoluviuri meTodi metad mosaxerxebelia, romlis drosac mkvlevari cdilobs istoriul masalebze dayrdnobiT gamoavlinos garkveuli logikuri birTvi, romelSic mniSvnelovania istoriuli kanonzomierebebi, am TvalsazrisiT evoluciuri meTodi warmoadgens kvlevis Teoriuli meTodebisken gardamaval safexurs:

istoriuli meTodi evoluciuri meTodi Teoriuli meTodi

mTavari mizezi, ris gamoc aucilebelia kvlevis da transformaciis erTi meTodidan meoreSi gadasasvlelad Sesaferisi gzis gavla, sakmaod naTelia: TviT sameurneo procesi da misi Sedegi arasodes ar emTxveva erTmaneTs. istoriuli meTodi fragmentebad, elementebad yovelTvis Seicavs Teoriul meTods da piriqiT, Teoriuli TavisTavSi inarCunebs yvelaze mniSvnelovan da aucilebel istoriebs. Eevoluciuri meTodi warmoadgens gardamaval meTods. is exmareba mkvlevar-ekonomistebs istoriuli faqtebiT Teoriuli wesrigis damyarebaSi. Eekonomist-evolucionisti azrovnebs rogorc istorikosi, aseve rogorc Teoretikosi.

imisaTvis, rom gaverkveT ekonomikur kvlevebSi rogorc evoluciuri meTodis istoriul meTodSi transformaciis Sesaxeb, ganvixiloT magaliTebi: pirveli, ekonomikuri istoriis moZRvrebidan, meore ekonomikis istoriidan. Ppirvel SemTxvevaSi k. marqsis ekonomikuri koncefciis kvlevis Sesaxeb, meoreSi-sameurneo institutebis istoriis Seswavla.

ekonomistma, romelmac gadawyvita ekonomikuri azrovnebis istoriaSi k. marqsis koncefciis adgilis Seswavla, unda Seiswavlos “kapitali” da sxva Sromebi, maTi daweris TariRi, ZiriTadi sakvanZo sakiTxebi da sxv. aseve SeiZleba msjeloba misi adgilis, kritikisa da kavSirebis Sesaxeb sxva ekonomistebs Soris. Aam kuTxiT ganxorcielebuli kvleva SesaZlebelia iyos Zalian saintereso da swrafi.

Eekonomikuri istoriis kvleva aseve SesaZlebelia ori meTodiT ganxorcieldes: istoriuli da evoluciuriT. Eekonomist-istorikosi iqceva rogorc istorikosi, is ubralod aRwers imas, rac ramdenime aTasi wlis win ganaxorcieles ekonomikurma institutebma (kreditis instituti, bazris instituti, profkavSirebi). is agrovebs ama Tu im periodis ekonomikur faqtebs, amuSavebs statistikur monacemebs, aanalizebs da avrcelebs. Mmisi Sedegi SeiZleba iyos sakmaod Rrma da fundamentaluri.

sameurneo institutebis istoria ekonomist-evolucionistebisaTvis Semdgomi Teoriuli analizis winaswar kvlevas warmoadgens. Aamis klasikuri magaliTi nobelis premiis lauriatis amerikeli ekonomistis d. nortis” naSromia - “institutebi, ekonomikis institucionaluri da funqcionaluri cvlilebebi”, romelSic naTqvamia, rom istoria ara marto imitom aris mniSvnelovani, rom warsuls aRwers, aramed dakavSirebulia sazogadoebis dRevandelobasa da momavalTan.

ekonomikuri da evoluciuri meTodebis urTierTSedareba sakmaod mkacradaa gansazRvruli. Eekonomist-istorikosebisaTvis istoria arafers warmoadgens, xolo ekonomist-evolucionistisaTvis mniSvnelovania rogorc pirveli nabiji Teoriisaken. istoriuli meTodi umetesad gamoiyeneba mocemuli sistemis Sesafaseblad, is moqceulia mxolod ekonomikuri disciplinebis CarCoebSi. Evoluciuri meTodi ki ayalibebs disciplinaTaSoris kvlevebs. Eekonomikur mecnierebebs esWiroeba orive meTodi - istoriuli da evoluciuri. istoriuli meTodis gareSe srulyofili ver iqneba evoluciuri meTodi da piriqiT.

4.Eevoluciuri meTodi rogorc “bunebrivi gadarCevis” meTodi.

ekonomikuri perspeqtiva

evoluciur meTods, rogorc ekonomikuri realobis ganxilvis meTods-arsebobisaTvis brZolis da Zlieris gadarCenis princips, didi xnis istoria aqvs. Mmisi warmomadgenlebebi upirvelis yovlisa iyvnen Tomas malTusi da karl marqsi, Tumca XVII-XIX saukuneebis ekonomikuri moZRvrebebi kapitalizms ganixilavdnen rogorc ekonomikuri agentebis brZolas Semosavlebisa da mogebisaTvis. aseTi konkurenciis Sedegad bazarze gadarCeboda Zlieri agentebi da qreboda is sawarmoebi, romlebmac ver SeZles zaralTan SedarebiT mogebis uzrunvelyofa. Bbunebrivia es konkurencia SeiZleba yofiliyo srulyofili an arasrulyofili, monopoliur an oligopoliur pirobebSi ganxorcielebuli, magram Sedegi yovelTvis erTi iyo: viRac moigebda da darCeboda bazarze, xolo viRac waagebda da tovebda bazars. malTusi da marqsi am Teoriebs ganixilavdnen da eTanxmebodnen rogorc klasobriv brZolas socialur fenebs Soris.

XIX saukunis bolos maT da sxva moazrovneebis mier mocemuli iqna burJuaziuli sazogadoebis metad mZime suraTi da Semdgomi ganviTarebis pesimisturi prognozi. Aaseve marqsis mier mocemuli iqna cneba “socialuri organizmi”, rogorc socialuri instituti (sazogadoeba, klasi, saxelmwifo da a.S.), romelic mniSvnelovan wilad eqvemdebareboda biologiur kanonzomierebebs.

evoluciuri meTodis kvlevebSi mniSvnelovani wvlili Seitana avstrielma ekonomistma i.Sumpeterma, romelic Tavis cnobil naSromSi “ekonomikuri ganviTarebis Teoria” (1912w.) Seecada daemuSavebina kapitalizmis ganviTarebis koncepcia. varaudobda ra mewameobis da mewarmis inovaciur funqcias, mivida daskvnamde, rom kapitalizmi aris sazogadoeba, romelic dafuZnebulia ekonomikur ciklebze sameurneo praqtikaSi. arsebobisaTvis brZolam da ZlierTa gadarCenam miiRo Sumpeteruli specifikuri ganmarteba, rom brZola mimdinareobs `rutinisa”da `inovaciebis” danergvas Soris, ris Sedegadac bunebrivia gadarCeba is, romelic SeZlebs kombinirebulad bazris romeliRac fragmentis aTvisebas da darCeba manam, sanam sxvebi ar momwifdebian bazrisTvis. Semdeg dainergeba axali inovacia da novatori darCeba garkveuli droiT bazarze da ase mimdinareobs dausruleblad. Sumpeteris SexedulebiT mewarmeebi garkveulwilad novatorebi arian. aqedan gamomdinare-iniciatorebic sameurneo sferoSi arsebobisaTvis.

Sumpeteruli mewarmeoba aris ara ubralod Cveulebrivi mogeba, aramed is, rasac SeiZleba ewodos `mogeba mogebaze” anu `zemogeba”. mewarme novators imedi monopoliur zemogebaze did stimuls aZlevs da avsebs biznes-energiiT. inovaciebis mimarT moTxovna badebs moTxovnas kreditze, xolo saprocento ganakveTebs mivyavarT an ekonomikuri Zlierebisaken, an ekonomikuri depresiisken.

1. 
   Sumpeteris azriT, ekonomikuri aRmavloba SeiZleba dasruldes, xolo depresia dgeba ufro adre, vidre bazarze gamoCndeba axali sawarmoo produqcia, aseve axali aRmavloba moyveba depresias, rodesac damTavrdeba axali saqonlis gaqroba bazarze. Aaxali, rogorc wesi, ar warmoiqmneba Zvelisagan, aramed gamoCndeba ZvelTan erTad.
   

i.Sumpeteris ciklurma Teoriam bazarze SeZlo ori amocanis gadawyveta: ekonomikuri statistika da dinamika daayena erTmaneTis Sesabamisad; erTmaneTs Soris gazoma wonasworuli da gauwonasworebeli midgomebi.

1. 
   Sumpeteris azriT, wonasworuli principi manmade arsebobs, sanam sistemaSi ar ganxorcieldeba mniSvnelovani inovaciebi. wonasworuli midgomis TvalsazrisiT, ukanasknelis arseboba aRniSnavs wonasworobis axal doneze gadasvlas, ris Sedegad ekonomikuri ganviTareba SeiZleba warmovidginoT, rogorc wonasworuli mdgomareobis Sedegi. swored am midgomam asaxva hpova Sumpeteris ciklebis TeoriaSi, e.w. `texili xazis” wonasworobis saxiT.
   

MХХ saukunis pirvel naxevarSi i. Sumpeteris ekonomikuri Teoria ar iyo erTaderTi. amave periodSi moRvaweobda cnobili rusi ekonomisti n. kondratievi (1892-1938 ww). misi naSromebi eZRvneboda sameurneo prognozirebas da ekonomikuri dinamikis problemebs. man yuradReba miaqcia rig sakiTxebs evoluciuri mimarTulebiT. Nn. kondratievi ekonomikas ganixilavda sicocxlisa da materialuri keTildReobisaTvis brZolis procesad. is aRniSnavda, rom sicocxlisaTvis brZola aris moTxovnilebebis dakmayofilebisaTvis brZola. am moTxovnilebebis moculoba ki usazRvroa da erTis dakmayofileba warmoSobs sxva axal moTxovnilebebs. sameurneo cxovrebis procesSi aseTi brZola SeiZleba iyos wonasworuli an gauwonasworebeli. wonasworobisa da gauwonasworebis fazaTa cvla atarebs ekonomikis ciklur xasiaTs. misi azriT, ciklebi SeiZleba iyos mcire, saSualo da didi.

ekonomikaSi didi ciklebi SeiZleba gagrZeldes 50-60 weli. aseTi ciklebis gamomwvevi mizezebi aris kapitaluri sikeTeebis maragebis mudmivi ganaxleba da ganawilebis wonasworuli mdgomareobidan maTi gadaxra. aqedan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom ekonomikuri evolucia SeiZleba daCqardes an Seneldes. Tavad did ciklebSi SeiZleba gadarCes is sawarmoebi, romlebsac SeswevT unari, gardaqmnan TavianTi meurneoba ciklis fazebis Sesabamisad. Nn. kondratievi Tavis statiebSi da moxsenebebSi (1920-30 ww) mouwodebda yuradReba gaemaxvilebinaT ekonomikuri ganviTarebis evoluciur-ciklur xasiaTze.

ХХ saukunis meore naxevarSi evoluciurma meTodma ekonomikur mecnierebaSi meore sunTqva SeiZina. ekonomikuri azris istorikosebi alaparakdnen axal ekonomikur skolaze – evoluciur-ekonomikur skolaze. am skolis damuSavebaSi mniSvnelovani wvlili Seitanes ekonomistebma: a. alCainma, r. nelsonma, s. uinterma. d. nortma da sxvebma.