Saodat sadirova

Fiziologik va jinsiy

8- rasm. Katta shoxli mol terisining derma to'rli qavatini har xil tuzilishli sinflarga taqsimlanish topogrammasi.

o'zgaruvchanlik. Hayvonning jinsi va yoshi terming xossalari va gistologik tuzilishiga muhim ta'sir ko'rsatadi.
Buzoqlarning terisi gistologik tuzilishi bo'yicha voyaga yetgan hayvon terilaridan bir oz farq
qiladi. Hayvonning yoshi o'sib borishi bilan to'rli qavatning qalinligi oshadi, g'uddali qavat qalinligi esa deyarli o'zgarmaydi. Buzoqlar terisi dermasining tola bog'lamlari va tolalari, katta yoshdagi hayvon dermasidagi tolali tuzilmalarga nisbatan ingichka, buzoqlarning soch qoplami katta shoxdagi hayvonlarga qaraganda qalinroq, lekin juni ingichka va nafis, shuning uchun buzoq terisidan tayyorlangan teri mereyasi silliq va nozik bo'ladi.
Yirik shoxli mollar buzoqlarining terisi yoshiga qarab, barra buzoq terisi, emadigan buzoq terisi (upuka) va buzoq terilariga bo'linadi.
Barra buzoq terisi, vaznidan qat'iy nazar, tug'ilmagan yoki o'lik tug'ilgan (yorib olingan yoki vaqtidan oldin tushgan) buzoq terisidir. Barra buzoq terisi go'lak va junliga ajratiladi. Go'lak - barra buzoq terisining juni endigina o'sishni boshlagan; junli barra buzoq terisi
47
uzunligi 25 mm dan yuqori boigan silliq jun qoplamiga ega. Terisining maydoni o'rtacha 40-50 dm², sag'risining qalinligi 1,2-1,5 mm atrofida. Terilarning epidermisi ancha qalin (teri qalinligidan 3-4 %), kollagen bog'lamlarining to'qimasi bo'sh.
Bu turdagi xomashyo kam uchraydi.
Emadigan buzoq terisi (upuka) - hali o'simlik ozig'iga o'tmagan, dastlabki jun qoplami bilan turgan buzoq terisi, uning maydoni 40 dm² gacha boradi, sag'ri sohasi qalinligi 1,3 mm dan 2,5 mm gacha, epidermisi butun teri qalinligining 2 % ga yaqinini tashkil qiladi, shox qavati yaxshi rivojlangan.
Upuka jinsi bo'yicha navlarga ajratilmaydi. Buzoqchalarni so'yish odatda bahor va yozning boshlarida amalga oshiriladi. Odatda quyuq tuz eritmasida konservalanadi. Upuka terisi bir tekis qalinligi va chiroyli mereyasi bilan ajralib turadi, shuningdek, uning g'uddali qavati, voyaga yetgan hayvon terilarinikiga nisbatan ancha qalin. Upukaning g'uddali qavat ulushigateri umumiy qalinligining 1/3 qismi, to'rli qavat ulushiga 2/3 qismito'g'rikelsa, voyaga yetgan hayvonlar uchun muvoflq ravishda 1/5 va 4/5 qism to'g'ri keladi.
Upukadan tayyorlangan terining sifati buzoqchaning qanday boqilgani va saqlash sharoitiga qarab turlicha bo'ladi. Sut bilan boqilgan buzoqcha terisidan yuqori sifatli, pishiq, qayishqoq va yaltiroq teri olinadi. Atala (un, qazg'oq va maydalangan donni qo'shib suv, yog'i olingan sut yoki odatdagi sutda tayyorlanadi) berib boqilgan yoki o'simlik ozig'iga barvaqt o'tkazilgan buzoq terilarining dermasi bo'sh va soch qoplami xira bo'ladi.
Buzoq terisi - о' simlik mahsulotlari bilan oziqlanuvchi va tullaganidan keyin o'sib chiqqan soch qoplamidan iborat. Yangi shilingan terisining vazni 10 kg gacha, maydoni 100-160 dm², sag'risidagi mag'z qalinligi 3 mm gacha. Buzoq terisi upukadan dag'alroq va xira, shuningdek, momiq sochi kam boigan soch qoplami bilan farq qiladi. Dumining uchida uzun, dag'al sochlardan popugibor, bo'lajakshoxlar o'rnida do'ngchalar bo'rtib chiqqan. Dermasining gistologik tuzilishi bo'yicha voyaga yetgan hayvonlar terisiga yaqinlashadi.
Voyaga yetgan yirik shoxli mol terilaridan yirik xomashyo: yarim teri, novvos (buqacha) terisi, sigir terisi, ho'kiz terilari olinadi. Ularning