“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT, 
STRATEGIES”
374
улушининг ортиши, меҳнат ёшидаги аҳоли сонининг камайиши натижасида намоён 
бўлмоқда. 
1-расм. Навоий вилоятида аҳолининг табиий ўсиши (ҳар 1000 кишига )
 
2000-2019 йиллар давомида вилоятда доимий аҳоли сони 201,2 минг кишига ёки 
16,8 фоизга кўпайган. Вилоят мавжуд шаҳар ва қишлоқ аҳолисининг ўсиш сурати таҳлил 
этилганда аксарият ҳолатларда шаҳар аҳолисига нисбатан юқори бўлганлиги кўзга 
ташланади Таҳлилларни шаҳар ва қишлоқ аҳолиси кесимида амалга ошириш унинг бир 
меъёрда кечмаганлигини кўрсатди. Жумладан, ҳозирги кунда жами аҳоли таркибида 
шаҳар аҳолисининг улуши 40,4 фоиздан 48,7 фоизга, қишлоқ аҳолисининг эса 59,6 
фоиздан 51,3 фоизгача камайган. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, вилоятда қишлоқ 
аҳолиси сони жами аҳоли сонига нисбатан йиллар мобайнида улушининг мунтазам 
камайиши кузатилганлигини кўрсатади. 
Бугунги кунда вилоятда Ўзбекистоннинг бошқа ҳудудлари қатори аҳолининг 
урбанизация даражаси доимий равишда ўсиб бормоқда. Қишлоқ аҳолиси сонининг 
камайганлиги эса Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон 
Республикаси аҳоли пунктларининг маъмурий-ҳудудий тузилишини такомиллаштириш 
чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2009 йил 13 мартдаги 68-сонли қарорига кўра вилоятда да 
39 та қишлоқ пунктига шаҳарча мақоми берилганлиги билан изоҳланади. Бинобарин 
Учқудуқдан ташқари барча туманларда қишлоқ жойларга шаҳарча мақоми берилган. 
Жумладан, вилоят қишлоқ туманлари ичида энг кўп шаҳарчага айланган қишлоқ аҳоли 
пунктлари Қизилтепа (12 та) ва Хатирчи (10 та) туманлари ҳиссасига тўғри келади. Шу 
билан бирга Навбаҳорда 5 та, Нурота ва Кармана туманларининг ҳар бирида 4 тадан 
шаҳарчалар вужудга келди 
Шунингдек, вилоятда иқтисодиётни ривожлантиришда урбанизация даражасининг 
ортиши билан боғлиқ шаҳар ролининг кенгайиши жараёни муҳим аҳамиятга эга. 
Шаҳарларда саноатнинг ривожланиши, уларнинг сиёсий ва маданий функцияларининг 
кенгайиши, ҳудудий меҳнат тақсимотининг чуқурлашиши ана шу жараён 
хусусиятларидир. 
Бугунги кунда вилоят аҳолисининг 51,3 фоизи шаҳарларда истиқомат қилади. 
Вилоятда урбанистик ҳолати республика ўртача кўрсаткичидан юқори туради. Бироқ 
вилоятнинг барча ҳудудларида аҳоли бир текис жойлашмаган.
Аҳолининг жинс таркиби бу - аҳолининг эркак ва аёлларга тақсимланишидир[2, 
C.72]. Ўзбекистонда аҳолининг жинсий таркиби ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий ҳолати 
ва демогафик жараёнлари таъсирида шакилланиб келган. Республика ҳудудида 19 асрнинг 
иккинчи ярми ҳамда 20 асрнинг бошларида аёллар салмоғи анча паст бўлиб, ҳар 1000 
эркакка 856-859 кишини ташкил этган. 20 асрнинг 60 йилларидан бошлаб аёллар салмоғи 
ошиб борган. Ҳозирги даврда Ўзбекистонда аҳолининг жинсий таркиби тенглашиб, қулай 
20,8
14,2
14,7
17
17,6
18,4
0
5
10
15
20
25
1995 й.
2000 й.
2005 й.
2010 й.
2015 й.
2019 й.
Аҳолининг табиий ўсиши

---